13
24 januari 1945. Tevens is er een schrijven
van Ds. v.d. Ham om in overweging te
nemen tot het overnemen van den toren.
8 mei 1946. De toren zal door de gemeente
gratis worden overgedragen aan de kerkvoog
dij. Daar monumentenzorg in het herstel
betrokken is valt er voor de kerkvoogdij niet
veel te praten hoe de reparatie moet gebeuren.
8 juli 1946. Een vorig besluit omtrent den
toren om die te vervangen door een andere
kan niet doorgaan, daar Dr. Kalff van monu
mentenzorg hiertegen bezwaar heeft gemaakt.
Voorlopig zal dit maar worden afgewacht,37
Blijkbaar is de voorgenomen overdracht
van de dakruiter aan de kerkelijke
gemeente toen niet doorgegaan. In 1948
werd in opdracht van de burgerlijke
gemeente onder leiding van architect
P. van Beveren een dakruiter in de oor
spronkelijke vorm geplaatst.
In 2002 heeft een restauratie van het
kerkgebouw en de dakruiter plaats
gevonden. De schijnkolommen, zoge
naamde bedriegertjes, zijn toen vervan
gen door gedraaide houten kolommen,
volgens het oorspronkelijke bestek. Na
deze restauratie werd de dakruiter in
eigendom overgedragen aan de kerkelijke
gemeente. Vanaf die tijd wappert er van
de Biervlietse toren tijdens nationale
feestdagen geen vlag meer. Tot die tijd
werd het vlaggen door gemeentewerk
lieden verzorgd.38
Het is frappant dat wij van de eigen
domsoverdracht van de dakruiter noch
van de gemeente Terneuzen, noch van
de kerkelijke gemeente Biervliet-Yzen-
dijke-Hoofdplaat, een zwart-op-wit-
bevestiging hebben kunnen krijgen. Het
onderhoud van het uurwerk is voor de
gemeente gebleven, storingen hieraan
worden via de gemeente gemeld.
Hulst (gemeente Hulst), vieringtoren
van de R.K. Sint Willibrordusbasiliek.
Het in 1180 van stadsrechten voorziene
Hulst beleefde gedurende de veertiende
en vijftiende eeuw een bloeiperiode. Dit
is aan de in de loop van die tijd tot stand
gekomen kerk duidelijk af te zien. Het is
een stadskerk met allure, deze driebeukige
basilikale kruiskerk, voorzien van een
koor, kooromgang met zijkapellen en
drie driezijdig gesloten straalkapellen.
Veruit de belangrijkste mijlpaal in de
recente geschiedenis van de kerk is, als
afsluiting van een bewogen periode, de
verheffing tot 'Basilica Minor' in 1935.39
De forse vieringtoren bekroont het
geheel op een waardige wijze. De zware
De Sint Willibrordusbasiliek met de vieringtoren te Hulst. (Foto Jacqueline Lepoeter, 2009)
onderbouw van de toren is het oudste
deel van het huidige gebouw en stamt
uit de veertiende eeuw, toen er een
toren tussen het toen bestaande schip en
koor werd opgetrokken. In 1402 nam
timmerman Laurens van Leyden het
werk aan voor de bouw van een acht
kantige torenbekroning. De toren is de
lange periode van zijn bestaan niet onge
schonden doorgekomen. In 1469 werd
door blikseminslag grote schade aan
gericht, terwijl in 1562 de toren door
brand opnieuw grotendeels werd ver
woest. In 1596 was het de beschieting
van de stad, waardoor de toren zwaar
werd beschadigd. De in 1600 herstelde
spits werd vernieuwd na schade in 1663
en in 1724.
In de nacht van 31 augustus op 1 sep
tember 1876 was het opnieuw bliksem
inslag die grote schade aanrichtte, niet
alleen aan de toren maar ook aan het
koordak. Dit maakte restauratie urgent.
Naar plannen van architect P.J.H.
Cuypers werd de toren herbouwd, waar
bij een op de toestand van kort na 1562
gebaseerde neogotische geleding werd
toegevoegd, bekroond met een houten
spits. Door toevoeging van de extra ge
leding was de toren aanmerkelijk hoger
geworden. Het ontbreken van een west
toren maakte dit volgens de esthetische
opvattingen van Cuypers noodzakelijk.
De gemeente Hulst gedroeg zich in alle
opzichten als eigenaar.40
Op 18 september 1944 werd de Sint
Willibrordusbasiliek door de geallieerden
beschoten. De torenspits stortte neer en
het bovenste deel van de toren werd aan
drie zijden onherstelbaar beschadigd.
Materiaalschaarste en andere herbouw-
prioriteiten zorgden ervoor dat van snel
herstel geen sprake kon zijn. In 1950
werd een besloten prijsvraag uitge
schreven voor een ontwerp van een
nieuwe torenbekroning. Deze had niet
het gewenste resultaat. Een in 1953 uit
geschreven openbare prijsvraag had meer
succes. Deze leverde het bekroonde
ontwerp met het motto 'Prediker' van
architect J. Brouwer op. De spraak
makende nieuwe lantaarn, bestaande
uit acht pylonen van nagespannen ge
wapende betonelementen, met dito
binnenwerk en een spits met kruis en
gestileerde engelenbeelden werd in
1957-1958 aangebracht. Ook in deze
periode was het de gemeente Hulst die
als eigenaar van de toren optrad.41
Geheel in lijn met het voorgaande was
het antwoord van de gemeente Hulst op
een in 1996 gehouden landelijke enquête
onder de burgerlijke gemeenten: de
eigendom van de toren berust bij de
gemeente.42
De grote restauratie van de basiliek
gedurende de jaren 1996-1999 gaf aan
leiding voor een bezinning op de eigen
domssituatie van de toren. De conclusie
hiervan was dat de eigendom, gebaseerd
op archivalia uit de Franse tijd, bij de
kerk berust. Bij de vorming van de
simultaankerk werd in 1807 door de
prefect van het Departement van de
Schelde deze eigendomssituatie beves
tigd, maar ook uitdrukkelijk bepaald dat
het onderhoud van de toren onder de
verantwoording viel van het burgerlijk
bestuur. Deze verplichting tot onder
houd groeide in de loop van de jaren
