7
een ware metamorfose. Begin 2012 is
het complex (kerk en toren) als een een
heid in eigendom overgedragen aan de
Stichting Grote Kerk Groede.
In een overzicht uit 2010 gaf de gemeente
Sluis aan ten aanzien van klok en uur
werk een onderhoudsverplichting te
hebben.
Hoofdplaat, dakruiter op de voormalige
N.H. kerk.
In 1778 kwam de bedijking van de
Hoofdplaatpolder gereed. Het oostelijk
deel werd door de Staten van Zeeland
tot een aparte ambachtsheerlijkheid
gemaakt, het westelijk deel kwam onder
het rechtsgebied van het Vrije van Sluis.
In het oostelijk deel werd het dorp
Hoofdplaat gesticht. Ten dienste van de
gereformeerden werd hier naar een plan
van provinciaal architect Coenraad
Kaijser in 1783 een aanvang gemaakt
met de bouw van een kerk. Het is een
bescheiden kerk met een vierkant grond
vlak, voorzien van een tentdak dat
bekroond wordt door een opvallende
dakruiter in de vorm van een obelisk. De
bouw werd gefinancierd door ambachts
heer Willem Schorer. In de dakruiter
hangt een in 1733 door Fritsen te
Amsterdam gegoten klok, die in 1785
door de Staten van Zeeland werd
geschonken. Ook het uurwerk was een
geschenk van de Staten van Zeeland. Op
29 mei 1785 werd de kerk in gebruik
genomen.
Aanvankelijk werd het onderhoud van
de dakruiter door de burgerlijke over
heid betaald. Vanaf 1835 werd hierin
verandering gebracht. Met een verwij
zing naar het omstreden Koninklijk
Besluit van 9 januari 1815 en het
geheele kerkgebouw bij het vorstelijk Besluit
van den g January 1815 aan de Hervormde
Gemeente afgestaan en toegeëigend.) trachtte
het gemeentebestuur de verantwoorde
lijkheid bij de kerk te leggen. Het over
leg leidde tot een op 10 oktober 1835
gesloten overeenkomst, waaraan we het
volgende ontlenen:
De kosten van herstelling en onderhoud van
genoemden toren zullen nu en voorwaarts,
immers zoolang de tegenwoordige stand van
zaken en de deswegens bestaande verorde
ningen dezelfde blijven en stand houden, voor
den eenen helft uit de gemeentekas te weten
de burgerlijke of plaatselijke, en voor de
wederhelft uit de kas der Hervormde Kerk
voogdij betaald en gevonden worden.
In de overeenkomst werd tevens vast
gelegd dat de klok en het uurwerk
eigendom waren van de Hervormde
Gemeente en dat het onderhoud van
het uurwerk en de bezoldiging van de
klokkenist en klokluider voor rekening
van het plaatselijk bestuur waren. Over
de formele eigendom van de toren werd
niet gerept, maar de aanname was dat die
bij de Hervormde Gemeente berustte.
In 1836 werd het noodzakelijke onder
houdswerk aan de dakruiter voor ge
zamenlijke rekening aanbesteed.16
Ook in de jaren 1850, 1870 en 1905
werden op dezelfde wijze werkzaam
heden aan de dakruiter aanbesteed en
uitgevoerd.17
In 1913 kwam vlak naast de kerk het
nieuwe raadhuis van de gemeente
Hoofdplaat gereed. Dit raadhuis was
voorzien van een hoektoren met uur
werk en klok. Naar de mening van
burgemeester en wethouders was dit
voldoende reden om de bestaande over
eenkomst met het kerkbestuur eenzijdig
op te zeggen. De kerkvoogden namen
hier geen genoegen mee en stelden zich,
met de dreiging van het inroepen van
bemiddeling door Gedeputeerde Staten,
nadrukkelijk op het standpunt dat er
geen aanleiding was de in 1835 gesloten
overeenkomst op te zeggen. Het ge
meentebestuur haalde bakzeil. Herstel
en schilderwerk aan de dakruiter in 1916
werd op de geëigende wijze uitgevoerd.18
Gedurende de Tweede Wereldoorlog
liep de toren schade op. De opzichter
van de Centrale Dienst verstrekte op 11
augustus 1945 een opgave aan de burge
meester van oorlogsschade aan gemeente
eigendommen. Op dit overzicht, op
basis van het prijsniveau van mei 1940,
komt de toren voor met een schade
bedrag van 3.000,—. In 1948 berichtte
de gemeente aan de kerkvoogdij dat de
toren door de gemeente voor een bedrag
van 8.000,— tegen brand- en storm
schade was verzekerd.19
Nadat in de periode 1990-1992 voor
rekening van de kerkelijke gemeente een
grondige restauratie was uitgevoerd, is
op 28 augustus 1995 het gebouw - kerk
annex toren en consistoriegebouw
door de kerkvoogdij van de Hervormde
Gemeente Biervliet/Yzendijke/Hoofd-
plaat in eigendom overgedragen aan de
Stichting Oude Zeeuwse Kerken.
Buitengebruikstelling voor de eredienst
en vervolgens ruim een decennium leeg
stand leidde tot verkoop van de kerk. In
samenwerking met De Steunbeer Ont
wikkeling B.V. te Zierikzee, die op 28
december 2011 de juridische eigendom
heeft verkregen, zijn de kerk/consistorie
door de Stichting gerestaureerd en heeft
De Steunbeer Ontwikkeling B.V. deze
in drie woonappartementen ingericht.
Hierbij is binnen het kader van de
mogelijkheden op een verantwoorde
wijze met de historisch waardevolle ele
menten van kerk en toren omgegaan.
Om de discussie over eigendom en
onderhoud voor altijd op te lossen, is
overeengekomen dat de gemeente Sluis
de volledige restauratie van klok en uur
werk op zich zou nemen en dat zij ook
in deze nieuwe situatie het uurwerk en
Links: De dakruiter op de kerk te Hoofdplaat.
Rechts: Om het nodige herstelwerk op een praktische wijze te kunnen uitvoeren werd de
dakruiter van de kerk te Hoofdplaat afgetild en tijdelijk op de begane grond geplaatst.
(Foto ir. P.C. van Traa, 2008).
