Over geloof in nieuw gebruik (deel 1)
15
Johan de Koning
Noordgevel met het hoge boograam voorzien van glas in lood, gelegen aan de Weststraat in
Axel. Links naast het raam de kerktoren met entreedeuren.
Veel kerken komen leeg te staan.
Ontkerkelijking begint, ook in Zeeland,
zijn tol te eisen. De katholieke kerk
voegt parochies samen en sloopt liever
gebouwen dan dat ze een nieuwe func
ties in de gewijde ruimtes toestaat.
Dikwijls betreft het negentiende-eeuwse
monumenten, die werden opgericht
nadat in 1853 de bisschoppelijke hiërar
chie in Nederland hersteld werd. Voor
protestanten is het kerkgebouw geen
heilig huisje. Voor hen is verkoop dus
gemakkelijker. Bovendien benutten pro
testanten de historische kerken, maar
ook bij hen treft het lot grosso modo het
negentiende-eeuwse bezit, omdat in de
samenvoeging van Hervormde,
Gereformeerde en Lutherse gemeenten
(nu verenigd in de Protestantse Kerk
Nederland), de voorkeur over het alge
meen uitgaat naar het zeventiende en
achttiende-eeuwse erfgoed. Op die
manier krijgen nieuwe functies een kans.
Dat is belangrijk, want heilig of niet in
het collectief bewustzijn van de gemeen
schap neemt het kerkgebouw veelal een
prominente plaats in. Generaties werden
er gedoopt, men trouwde er, ging er
wekelijks (of ook wel minder regelmatig)
ter kerke voor de zondagse viering en
vanuit die ruimte werd men naar de laat
ste rustplaats gebracht. In feite is die
ruimte onder het hoge dak een grote
verzameling herinneringen, die ook
wanneer de kerkgang afneemt of zelfs
gestopt is, niet zomaar opgegeven mag
worden. Gelukkig zijn er - het zij maar
even vermeld nog volop kerken die
gebruikt worden voor de erediensten. In
dit artikel gaan we er aan voorbij, omdat
onze belangstelling nu uitgaat naar her
gebruik, maar voor dorps- en stadsbewo
ners blijven die kerken open voor bezin
ning, bemoediging en opwekking. Dat is
de geruststellende achtergrond waartegen
we kijken naar het nieuwe. Hoewel
nieuw relatief is. Om eens een voorbeeld
te noemen, het kerkje op het Middel
burgse Zand, waarin ik eind 1962 als een
van de laatsten werd gedoopt, staat al
leeg sinds de gemeente van het Zand in
de loop van 1963 de toen gloednieuwe
Ontmoetingskerk in gebruik nam. Het
verscholen liggende kerkje met de onge
lijke torentjes, is gebruikt als aannemers
werkplaats, opslagloods en caravanstal
ling. Nog altijd is er geen definitieve
nieuwe bestemming voor gevonden. Iets
verder van huis, maar dichtbij gebracht
door de televisie is de nieuwe functie
van de Rode Hoed in Amsterdam. Deze
remonstrantse schuilkerk aan de
Keizersgracht is al sinds 1989 in gebruik
als tv studio en debatcentrum. Niemand
kijkt er meer van op. Misschien valt het
ook niet zo op dat dit ooit een kerk was.
Dat scheelt veel.
Veranderde bestemmingen
In Axel is de voormalige kerk van de
Gereformeerde Gemeente aan de
Weststraat al in 2007 omgebouwd tot
luxe kapperszaak. Van heinde en verre
komt men hierheen om geknipt, maar
vooral gestyled en vertroeteld te worden.
In Burny's, zoals de zaak heet, geven de
nieuwe eigenaren Berni Otjes en Danny
ook cursussen en workshops. Een goed
lopend bedrijf, dat onlangs nog uitbreid
de met het pand ernaast. Je komt nog
altijd door de kerkdeuren in de toren
binnen. Meteen na de tochthal stap je
dan in de hoge kerkzaak In de ruimte is
sinds 1936, toen de kerk in gebruik
werd genomen haast niks veranderd, met
uitzondering van de kappersstoelen en
spiegels natuurlijk. Die zijn door archi
tectenbureau PAC uit het Vlaamse
