12
In Gouda en in Baarland is op heel ver
schillende manieren te horen waartoe de
Moreau's in staat waren. Jellema noemt
bewust het meervoud van de Moreau's,
want het Goudse orgel is gemaakt door
vader Moreau en het orgel in Baarland
door zoon Moreau, aldus Jellema. Het is
zeker dat het orgel niet voor Baarland is
gebouwd. Vermoedelijk had het eerst
ergens als huisorgel dienst gedaan.
Vervolgens werd het via de Amster-
damsche Courant in 1783 te koop aan
geboden. Martinus Slabber of iemand uit
zijn omgeving had dit gelezen, waarna
het orgel werd aangekocht.
Bouwjaar Moreau-orgel Baarland
Het bouwjaar van het Moreau-orgel in
Baarland ligt in de buurt van vader
Franfois Moreau's sterfjaar in 1751.
Zoon Johannes Jacobus was toen 22 jaar
en zette de orgelmakerij van zijn vader
voort. Het monogram op de lessenaar
van dit orgel bestaat uit zijn initialen
JJM. Op basis van de stilistische kenmer
ken is duidelijk de symmetrie van de
Lodewijk XlV-stijl herkenbaar, welke
past bij de datering. De orgels die korte
tijd later door hem gemaakt werden had
den al invloeden van de asymmetrie van
de rococo, ofwel de Lodewijk XV-
stijl10.
Kromhoorn (cromorne)
Vanaf de plaatsing van het Moreau-orgel
in Baarland in 1786 is er ruim 200 jaar
maar weinig aan gewerkt. Het ging ach
teruit, maar werd bijna niet door
modern ingrijpen aangetast, aldus
Jellema. Toen het verval al te erg was
geworden is het in 1999 gerestaureerd
door Flentrop onder advies van Jan
Jongepier. Eén register, namelijk de
kromhoorn, werd tijdens een eerdere
restauratie in 1932 vervangen door een
gamba. Tijdens de restauratie in 1999
werd het pijpwerk van de Gamba uit
1932 niet herplaatst, zodat een lege sleep
achterbleef. Dit om op termijn tot een
reconstructie van de kromhoorn te
komen. Het register wordt dikwijls in
oude spelling aangegeven als cromorne.
De kromhoorn is een klassiek blaasin
strument. Omstreeks 1500 begint de
kromhoorn op schilderijen voor te
komen. Op een schilderij van de
Venetiaanse schilder Vittore Carpaccio
(circa 1455-1526) "Presentatie van Jezus
in de tempel" uit 1510 is duidelijk een
kromhoornblazer te zien. De kromhoorn
is een houten hoorn met onder een
kromming net als bij een wandelstok
volgens Jellema.
Reconstructie kromhoorn
Om te komen tot een reconstructie van
de kromhoorn is zoveel als mogelijk in
de huid gekropen van Moreau. In over
leg met de orgelmaker is bekeken hoe
groot de pijpen kunnen zijn. De maat
voering van de orgelkast is hierin bepa
lend. Verder zijn de invloeden van de
Gentse orgelbouwers Van Peteghem en
De la Haye van belang geweest, waarbij
het orgel van Lambert Benoit Van
Peteghem uit 1803 in Ulvenhout speci
aal in de belangstelling stond vanwege de
aanwezige kromhoorn. Op basis van de
onderzoek gegevens is Jellema ervan
overtuigd dat de gereconstrueerde krom
hoorn in het Moreau-orgel van Baarland
dicht in de buurt moet zitten van de ori
ginele kromhoorn of cromorne van de
Moreau's.
Moreau-orgel met zichtbaar de twee klavieren en links en rechts daarvan de registers.
Verder zijn de letters JJM zichtbaar in het monogram op de lessenaar van het orgel. Voorts zijn links en rechts de aangebrachte pilasters van de
eikenhouten orgelkast met het symmetrisch uitgevoerde houtsnijwerk in Lodewijk XlV-stijl herkenbaar.
