24
Zicht vanaf de orgelgalerij, c.1975 (foto: J.D.C.
Berrevoets, Collectie Gemeentearchief Schouwen-
Duiveland, BE 2608).
meesten onbekend, laat staan dat ze wis
ten wat dat inhield. Op de keper
beschouwd hadden de rechtzinnigen
eigenlijk maar een ding echt gemeen: ze
waren niet vrijzinnig. Daarbij werd een
behoudende prediking op prijs gesteld.
Toen een gastpredikant voorging en hij
aan een van de ouderlingen de vraag
stelde hoe het kerkbezoek was, gaf die
het gevatte antwoord: 'Dominee, als het
voer goed is, komen de kippen vanzelf.
Het sterke onderdeel van de rechtzinni
gen was hun verenigingsleven.
Honderden kinderen gingen naar de
zondagschool die werd gehouden in de
Christelijke lagere school aan het Vrije.
Daarna gingen ze naar de C.J.V., het
Christelijk Jeugd Verbond. Daarna volg
de de catechisatie en het afleggen van
belijdenis en werden ze ingeschreven in
het kerkelijke lidmatenregister. De vrij
zinnigen hadden een soortgelijk patroon
maar daar was het losser. Dit veranderde
snel in de jaren zeventig en tachtig. De
persoon van de predikant speelde daarin
een rol maar was minder belangrijk dan
het moderne levenspatroon wat voor
velen aantrekkelijker was dan het kerke
lijke leven. Het gevolg was een explosie
ve groei van het aantal randkerkelijken,
een proces dat al voor de oorlog was
gestart, en de gestage terugloop van het
aantal kerkgangers. De sluiting en het
afstoten van de Nieuwe Kerk was een
logisch gevolg van dit proces.
Godsdienstsociologen houden zich inten
sief bezig met dit onderwerp en noemen
allerlei factoren om de ontkerkelijking te
verklaren. Opgang doet de theorie dat
mensen geen inspiratiebronnen meer
hebben die boven henzelf uitstijgen. De
jongste visie is afkomstig van de Ame
rikaanse onderzoekster Mary Eberstadt
die de oorzaak zoekt in de teloorgang
van het gezin.7 Het einde van de ontker
kelijking is nog niet in zicht, zo wijst een
onderzoek naar kerkverlating uit. De sta
tistieken van vele gemeenten laten aan
duidelijkheid niets over: teruglopende
aantallen en een sterke vergrijzing.
Moet dit verhaal eindigen in somber
heid? In het laatste nummer van 'Van
achter de Beuze', het blad van de gewo
ne of rechtzinnige gemeente, schreef ds.
P. de Graaf: 'Natuurlijk is het waar dat
gras verdort en de bloemen afvallen maar
telkens weer is er nieuw gras en bloeien
er prachtige bloemen. En dat allemaal
dankzij het Woord van de Heer dat eeu
wig blijft bestaan'. In het 'Informatie
blad' van de vrijzinnige gemeente schreef
ds. Klaas Hendrikse aan het eind van zijn
bijdrage: 'Ter bemoediging van hen
volgt hier ten slotte een tekst van een
wijze kerkvader, Gregorius van Nazianze
(329-389): 'Juist het onbegrijpelijke van
de drie-eenheid brengt ons bij het vol
komen mysterie van God".
Het mysterie van God is hetzelfde als de
zich vernieuwende kracht van de natuur
waarin God Zijn almacht toont. De
geschiedenis van vierhonderd jaar
Hervormde Gasthuiskerk laat zien dat
we in een lange traditie staan. Wij zijn
daarbij slechts schakels in de tijd.
Hoeveel zorgen er ook mogen zijn,
steeds weer terugkeren naar God en Zijn
Woord is een weg waarin we ons deel
genoot mogen weten van de eeuwen
voor ons. Geloof en bekering, Wet en
Evangelie, dood en leven, ellende, ver
lossing en dankbaarheid hangen met
elkaar samen en blijven moed geven om
verder te gaan. Christenen hebben zicht
op een toekomst waarin hun Heiland,
Jezus Christus, de weg ontsloten heeft
voor mensen die geen rechten meer
hadden. Dan hoeven we niet te sombe
ren want we weten dat God Zijn plan
voltrekt en dat we onderdeel zijn van de
generaties voor en na ons. Het staat in
het slot van Psalm 146: 'De HEERE zal
in eeuwigheid regeren; uw God, o Sion!
Is van geslacht tot geslacht. Hallelujah!'
Noten
1Gemeentearchief Schouwen-Duiveland
(GASD)Stad Zierikzee, nr. 117.
2. P.M. Grijpink, Register op de parochiën, altaren,
vicarieën en de bedienaars zooals die voorkomen in de
middeleeuwsche rekeningen van den officiaal des aarts
diakens van den Utrechtschen Dom, lste deel,
Amsterdam 1914, 84-90. Tot dusverre is, ten
onrechte, aangenomen dat het gasthuis aan Elisabeth
was gewijd.
3. GASD, Stad Zierikzee, nrs. lb-3, Resoluties
raad; 409, Stadsrekening, 1653 en ongeïnventari
seerd deel: dossier Kleine Kerk, met daarin de bestek
ken uit 1651.
4. Idem, nr. 1168, Resoluties kerkmeesters.
5. [P.D. de Vos], Vroegere kerkverlichting te
Zierikzee', in: Zierikzeesche Nieuwsbode, 29
december 1930. GASD, Hervormde gemeente te
Zierikzee, Notulen en correspondentie kerkvoogdij.
6. Olivier Groeneyk, Kronijk van Zierikzee,
Zierikzee 1821, 43-60.
7. 'Teloorgang gezin zorgt voor neergang geloofin:
Reformatorisch Dagblad, 14 juni 2013.
Literatuur
Betty Blikman en Joop van Loo, De Gasthuiskerk.
Ter herinnering aan de heropening en herinrichting van
de Gasthuiskerk op vrijdag 22 april 1994, Zierikzee
1994.
Claudine Chavannes-Mazel c.s., Langs de oude
Zeeuwse kerken, Baarn 1975.
André Flikweert, Gewoon hervormd. Geschiedenis
gewone (rechtzinnige) wijkgemeente - Hervormde
Gemeente Zierikzee 1940-2013, Zierikzee 2013.
H. Janse, Kerken en torens in Zeeland, Zaltbommel
1969.
GJ. Lepoeter, 'De Gasthuiskerk te Zierikzee', in:
Bulletin Oude Zeeuwse Kerken, nr. 19, september
1987, 19-24.
H. Uil, De Gasthuiskerk te Zierikzee, Zierikzee
1984.
H. Uil, 'Uit de archiejkast, 3, De Gasthuiskerk', in:
Van achter de Beuze, nr. 4, december 1977.
H. Uil, Zierikzee, stad met vele gezichten, Goes
1996.
P.D. de Vos, Uit Schouwen en Duiveland's Verleden,
Zierikzee 1902.
P.D. de Vos, De voormalige kloosters en liefdadige
instellingen te Zierikzee, Zierikzee 1913.
