5
Kapot raam in de noordelijke gevel van de
Nieuwe Kerk, ca. 1975 (nr. ZM 0965).
de plaatsing aan de noordzijde de beste
oplossing. Daarom werden de kansel en
de tuin in 1855 daarheen verplaatst. Een
van de andere gebreken was het fronton
aan de torenzijde van de kerk, dat iden
tiek was aan de voorzijde. Besloten werd
dit weg te breken en te vervangen door
een doorgaande kroonlijst. De voluten
(de versieringen aan de bovenzijde van
de pilasters) bleken een bron van voort
durende zorg. Het plafond, dat gestuka
doord was met daarop rozetten, bleek
ook veel problemen te geven. Daarom
werd dit in 1932 vervangen door het
huidige plafond met sjabloonwerk. Het
had een gunstige uitwerking op de
akoestiek. Twee jaar eerder was de kerk
voorzien van verlichting.
Op het eind van de Tweede Wereld
oorlog, toen Schouwen-Duiveland in
tegenstelling tot de rest van Zeeland nog
niet bevrijd was, werd Zierikzee door de
geallieerden beschoten vanaf Noord-
Beveland. Daarbij werd de Sint Lievens-
monstertoren als richtpunt gebruikt.
Behalve de toren werd ook de Nieuwe
Kerk zwaar beschadigd. Eerst op 1 juni
1947 kon het kerkgebouw weer in
gebruik worden genomen.
Sluiting en overdracht
In 1965, toen de Hervormde gemeente
voor steeds hogere lasten kwam te staan,
werd besloten de Nieuwe Kerk in de
wintermaanden te sluiten vanwege de
hoge verwarmingskosten. Ook bleek dat
het nodig was om het gebouw in zijn
geheel te restaureren. De kosten werden
begroot op zeshonderdduizend gulden.
Voor de Hervormde gemeente was het
geen eenvoudige zaak dit financieel rond
te krijgen naast eventuele subsidies van
de overheid. Bovendien had de restaura
tie van het andere kerkgebouw van de
Hervormde gemeente, de Gasthuiskerk,
die plaatsvond in 1950-1958, veel
gevergd van de financiën. De plannen
bleven daarom rusten. In 1971 besloot
de kerkvoogdij om de Nieuwe Kerk niet
meer te gebruiken. De Gasthuiskerk
bood voldoende ruimte terwijl ook
gebruik kon worden gemaakt van de
Lutherse kerk of het Hervormd
V erenigingsgebouw.
De Nieuwe Kerk ging na de sluiting
zienderogen achteruit. De ramen werden
ingegooid en wind en regen kregen vrij
spel. In de rij van Zierikzeese monu
menten werd de Nieuwe Kerk een 'aan
fluiting'. Allerlei ideeën werden geop
perd voor een nieuwe bestemming maar
actie bleef uit. Op 1 oktober 1976 werd,
in navolging van andere provincies, de
Stichting Oude Zeeuwse Kerken opge
richt. Haar doelstelling werd het bevor
deren van de belangstelling voor histori
sche kerkgebouwen in Zeeland en de
instandhouding daarvan in de ruimste zin
van het woord. Als eerste project viel de
keus op de Nieuwe Kerk. Op 19 sep
tember 1977 stemde de Hervormde
gemeente in met de overdracht voor het
symbolische bedrag van een gulden.
Voor het beheer van de kerk werd een
Plaatselijke Commissie opgericht. Op 16
december volgde de officiële overdracht
aan de stichting tijdens een bijeenkomst
in het stadhuis. Namens de nieuwe stich
ting tekende de eerste voorzitter, mr. J.
van Aartsen, oud-commissaris van de
koningin in Zeeland, en namens de
Hervormde gemeente president-kerk
voogd J.M. Padmos.
Restauraties
In 1978 werd begonnen met de restaura
tie. Het architectenbureau ir. J. de Wilde
in Breda maakte de plannen en de firma
Huurman uit Delft was de aannemer. De
werkzaamheden bleven beperkt tot het
herstellen van het dak, de goten en de
ramen van het gebouw. In 1980-1982,
volgde het verdere herstel van het exte
rieur. In 1986-1988 volgde het interieur.
Hoofdaannemer was toen de firma
Quant uit Zierikzee naar plannen van
het Architectenbureau Rothuizen en 't
Hooft in Goes. Met de totale restauratie
was een bedrag gemoeid van ongeveer
vier miljoen gulden. Voor de restauratie
van het orgel, die in 1996 gereedkwam,
moesten opnieuw subsidies en bijdragen
worden verworven.
Het gebouw was hierdoor in een goede
staat gebracht. Onderdeel van de restau
raties was geweest het aanbrengen van
verwarming en verlichting in de vorm
van drie armaturen. De Plaatselijke
Commissie zette zich in om het gebouw
voor allerlei doeleinden te gebruiken.
Naast kerkelijke bijeenkomsten, orgel
concerten en zangavonden werd het
gebouw ook gebruikt voor bijvoorbeeld
begrafenissen, recepties, tentoonstellin
gen of beurzen. Meer en meer ging de
Nieuwe Kerk een plaats innemen bij
activiteiten in Zierikzee en op
Schouwen-Duiveland. Dat de locatie
steeds meer in de belangstelling kwam,
wordt onderstreept door het feit dat op
het plein voor de kerk door de
Gemeente Zierikzee in 1995 een kunst
werk werd geplaatst. Het toont de con
touren van het eiland met op de plaats
van Zierikzee een witte bol. De maak
ster, Teja van Hoften, verbeeldde daar
mee Zierikzee als parel aan de Ooster-
schelde. Ook had de gemeente ervoor
gezorgd dat in het kader van de herbe
strating rond de Nieuwe Kerk de con
touren van de voormalige Sint Lievens-
monsterkerk zichtbaar waren gemaakt.
Het geeft een goede indruk van de grote
omvang van het gebouw.
Organist D. Visser spande zich in om het orgel
in een zo goed mogelijke staat te houden in
de periode dat de kerk niet meer werd
gebruikt, 1981 (Collectie Gemeentearchief
Schouwen-Duiveland, nr. ZM 0991).
