23
Overigens is het goed om te weten dat
de rijksmiddelen voor restauraties sinds
2012 zijn overgeheveld naar de provin
cies. Dit jaar wordt geëvalueerd of deze
decentralisatie ook daadwerkelijk effec
tiever uitpakt dan in de tijd dat het rijk
deze middelen zelf verdeelde.
De situatie in de provincie Zeeland
Toen ik de provincie Zeeland en daar
mee het mooie Abdij complex in
Middelburg in 1997 verruilde voor de
Rijksdienst voor de Monumentenzorg
op een overigens net zo prachtige locatie
bij Slot Zeist zei ik gekscherend dat
Zeeland eigenlijk wel was uit-gerestau-
reerd en dat ik op zoek ging naar nieu
we uitdagingen. Toen was de grootste
restauratie van de afgelopen decennia in
de provincie Zeeland net gestart, name
lijk die van de Basiliek in Hulst. Als ik
mijn uitspraak van toen afzet tegen de
monitorgegevens van de provincie
Zeeland dan vind ik daarin eigenlijk wel
een bevestiging.
De rijksmonumenten in Zeeland staan er
namelijk aanzienlijk beter voor dan in
veel andere provincies en dan het
gemiddelde voor heel Nederland.
Jarenlang had de provincie extra subsi
dies beschikbaar voor onderhoud en res
tauratie wat in belangrijke mate heeft
bijgedragen aan de staat van het
Zeeuwse erfgoed. De onderhoudsstaat
van de monumenten in Zeeland is in
89% redelijk tot goed te noemen, 5%
beter dan in heel Nederland. Voor de
behoefte aan restauraties zijn de cijfers
wel heel opvallend. Slechts 2%, dat bete
kent bij zo'n 70 monumenten is er spra
ke van een restauratiebehoefte. Die score
is zeer bijzonder. Zeeland past goed op
zijn erfgoed. Je hoeft maar een rondje te
lopen in Middelburg, Veere, Zierikzee,
Goes of Hulst en je weet eigenlijk
genoeg, de monitor is slechts een beves
tiging van watje met eigen ogen kunt
zien.
Zoals beloofd kom ik van de kaart van
Nederland, via de schaal van de provin
cie Zeeland uit in Zierikzee. De meeste
eigenaren van rijksmonumenten maken
slechts één restauratie in hun leven mee,
behalve als ze van het ene rijksmonu
ment naar het andere verhuizen. Bij ker
ken is die frequentie gemiddeld één res
tauratie op 75 a 100 jaar. Toen ik bij de
provincie Zeeland monumentenzorg
mocht gaan bedrijven, ik spreek over het
jaar 1977, was één van de eerste grotere
restauraties die van de Nieuwe Kerk in
Zierikzee. Het was ook de eerste opgave
van de pas opgerichte Stichting Oude
Zeeuwse Kerken, die toen over een
slecht gevulde portemonnee beschikte.
Die restauratie werd in diverse kleinere
fasen opgeknipt, waardoor men de eigen
bijdrage gefaseerd kon realiseren.
Als dan binnen veertig jaar weer een res
tauratie noodzakelijk is, dan zijn er twee
mogelijkheden: of de eigenaar heeft
onvoldoende aandacht gehad voor de
instandhouding na de restauratie of er is
iets bijzonders met het gebouw aan de
hand. Gelukkig kan ik u melden dat het
gebouw de oorzaak is. Gebouwen uit de
neo-tijdperken staan niet altijd even
goed bekend om hun constructieve ste
vigheid. In deze kerk zitten de proble
men met name in de kapconstructie, ter
wijl er ook grote problemen zijn met
vocht, waardoor schimmels en zwam
goed gedijen. De nu uitgevoerd restaura
tie is dan ook benut om technische ver
beteringen aan te brengen, waardoor we
over veertig jaar niet weer aan een res
tauratie toe zijn.
De heer Jan van de Voorde, plaatsvervangend
directeur bij de Rijksdienst voor het Cultureel
Erfgoed. Foto, L.M. van der Gouwe.
Ook is het wel prettig dat we nu weer
veilig in deze kerk kunnen zitten. Er zijn
geen netten meer nodig om vallend
stucwerk op te vangen. Het stucwerk is
hersteld, evenals het metsel- en voeg
werk aan de buitenzijde. Tegelijkertijd
zijn er werkzaamheden uitgevoerd die
meer mogelijkheden bieden voor het
gebruik van deze kerk. Geen restauratie
voor leegstand!
De rijkssubsidie dat voor de restauratie
beschikbaar is gekomen, kwam uit de
laatste rijksregeling voor restauraties en is
eigenlijk op het laatste nippertje toege
kend. Deze regeling uit 2010 bood de
mogelijkheid om uit iedere provincie
maximaal vier restauraties te subsidiëren.
Toen staatssecretaris Zijlstra in januari
2011 de subsidiebeschikkingen uitreikte,
zaten er slechts twee beschikkingen voor
Zeeuwse monumenten in de stapel, voor
Fort Rammekens in Ritthem en voor de
Watertoren in Domburg. De aanvrage
voor deze kerk kwam pas heel laat bin
nen en kon daardoor pas een maand later
worden gehonoreerd. Op de begroting
van ruim 2,2 miljoen euro is een rijks
subsidie van ruim 1,5 miljoen euro toe
gekend. Goed besteed geld om meerdere
redenen:
- de technische staat van dit gebouw
vereiste ingrepen;
- het gebouw moet na restauratie ook
goed gebruikt kunnen worden;
- en, heel belangrijk, de eigenaar heeft
zich een goed opdrachtgever getoond. U
heeft gewerkt met een architectenbureau
en met bedrijven die in de monumen
tenzorg hun sporen verdiend hebben.
Kwaliteit bij de uitvoering betaalt zich
op termijn zeker uit.
Als de restauratie aan een monument is
afgerond, begint eigenlijk het
echte en vaak meest ondankbare werk.
Hoe houd ik het monument in de staat
waarin het na de restauratie is gebracht
en hoe tillen we het naar een volgende
generatie met behoud van functies. De
rijksverantwoordelijkheid hiervoor is
neergelegd in de Subsidieregeling
Instandhouding Monumenten. Via deze
regeling kan een subsidie worden ver
strekt in 50% van de onderhoudskosten,
waarbij een zesjarenplan het uitgangs
punt vormt. Dat vereist van de eigenaar
een nieuwe opdracht, namelijk om zo'n
plan professioneel op te laten stellen,
maar daarna ook uit te laten voeren en
zorgvuldig te begeleiden. Goed
opdrachtgeverschap in combinatie met
creativiteit om de dekking te vinden
voor de andere helft van de kosten van
een dergelijk plan is het vervolg op deze
restauratie. Het stichtingsbestuur felici
teer ik van harte met de afronding van
deze restauratie en wens ik daarnaast veel
succes bij de instandhoudingsopgave in
de komende jaren.
