26
Foto 2, de schuur van de abdij Ter Doest bij Lissewege.
en dat gold ook voor Zierikzee waar in
1554 op het stadhuis een prachtige kap
werd gerealiseerd (foto 2).
De bouwmaterialen in de
Nederlanden
Voor de eerste onderkomens, zoals bij
Brabers, werden natuurlijke materialen
gebruikt die ter plekke werden gevon
den. Later toen de bewoners in aantallen
toenamen en de behoefte naar bouwma
teriaal steeg, moest men gaan zoeken
naar materialen die van elders kwamen
zoals eiken stammen uit Duitsland. Van
deze stammen maakte men vlotten die
stroomafwaarts werden gevoerd over de
Rijn.
Tot ca. 1600 werd eikenhout ingevoerd
dat verzaagd en verhandeld werd in
Dordrecht of Schoonhoven. Daarna was
het grotendeels gedaan met deze hout
soort omdat de bossen in Duitsland leeg
gekapt waren, mede veroorzaakt door de
behoefte aan eikenhout voor de scheeps
bouw. Men moest overschakelen op het
zachtere en grovere grenenhout en het
vurenhout uit Scandinavië, de Baltische
staten en Rusland; dit hout werd aange
voerd in Zaandam en Amsterdam.
Het transport van het
geïmporteerde hout
Het transport van het ruwe hout naar de
bouwplaats of naar de werkplaats waar
de eerste bewerkingen plaatsvonden ging
veelal per schip. Soms werden "bouw
pakketten" samengesteld voor een com
plete kapconstructie aan de hand van
eenvoudige tekeningen die dan per schip
naar de bouwplaats werden vervoerd. Zo
is bekend dat de onderdelen voor de kap
van de Maria Magdalenakerk van Goes
in 1423 te Brussel werden gemaakt.
Maar het maken van de kap gebeurde
ook op de bouwplaats, zeker voor klei
nere bouwwerken. Daar werd eerst een
vlakke vloer gemaakt waarop de vorm
van de te maken kap werd getekend
(uitgeslagen).
Op deze vloer werden de benodigde
onderdelen op maat gezaagd en vervol
gens werden alle nodige houtverbindin
gen gemaakt zoals lassen, pen- en gat
verbindingen en zwaluwstaarten.
In het openluchtmuseum in de buurt
van Mulhouse in de Elzas is tegen een
bestaande
zijgevel van een gebouw als maquette
zo'n vloer aangebracht. Op dit verticale
vlak ziet men een houtconstructie uit de
Vogezen waaraan gewerkt wordt door
werklieden die afgebeeld zijn als poppen
(foto 3). Als men meerdere gebinten of
spanten wilde maken van gelijke afme
tingen dan kon voor elk gebint of spant
weer gebruik gemaakt worden van
dezelfde tekening op de vloer.
Bronnen:
G. Berends, Historische houtconstructies in
NederlandArnhem, 1996.
P. Bot, Vademecum historische bouwmateria
len, installaties en infrastructuur,
Arnhem, 2009.
H. Janse, Houten kappen in Nederland
1000-1940, Delft, 1989.
H. Janse, Kerken en torens in Zeeland,
Zaltbommel, 1969.
F. Jilleba, Het Oude Middelburgse
Woonhuis, Middelburg, 1977.
Jongepier, Zeeland in de prehistorie,
Middelburg, 1995.
W. Price, Architectuur in Hout, Bussum,
2005.
J.A. Trimpe Burger, De Romeinen in
Zeeland, Middelburg, 2002.
Foto 3. De muurmaquette met vloer in het openluchtmuseum in de buurt van Mulhouse in de
Elzas.
F.G.C. Rothuizen: foto's en tekeningen.
