14
Erfgoed en krimp
Het op peil houden van de leefbaarheid
is een cruciaal punt als het gaat om het
begeleiden van krimp. Het voorkomt een
negatieve spiraal. Mogelijkerwijs kan er
vanuit het verbeteren van de leefbaarheid
ook een positieve impuls uitgaan richting
de bevolkingsdaling. Bovendien wijzen
studies uit dat aantrekkelijk wonen in
een krimpgebied prima kan.Voorwaarde
is dan wel dat de leefbaarheid van de
woonomgeving overeind blijft en dat de
regio een positief imago blijft houden.
Dit onderstreept de noodzaak bijzondere
karakteristieken van de regio te bewaren
en te versterken. De identiteit van een
regio is dan ook een belangrijke variabele.
Wij onderscheiden vijf aspecten die van
invloed zijn op de leefbaarheid van een
gebied en daarmee indirect ook op de
bevolkingsontwikkeling aldaar. Dat zijn
bereikbaarheid, voorzieningen, ruimtelijke
kwaliteit, werkgelegenheid en sociale co
hesie. Het bijzondere is dat religieus erf
goed van invloed kan zijn op alle boven
genoemde deelaspecten. Kerkgebouwen
zijn in meer of mindere mate immers van
belang voor:
1Het aspect bereikbaarheid, als bakens en
oriëntatiepunten in het landschap (zie
tekening la of foto lb).
2. Het aspect voorzieningen, als voorzie
ning voor het geestelijk welzijn van
de bevolking. Daarnaast is een kerk in
potentie een verzamelplek voor al
lerhande sociale voorzieningen (zang
koor, nevenactiviteiten en dergelijke).
3. Het aspect ruimtelijke kwaliteit, van
wege de monumentale waarden, als
'centrale plaats' in stad en dorp en
vanwege de eerder genoemde func
tie van baken in het landschap en
Foto 1b. De Rooms-katholieke kerk van IJzendijke is bij uitstek een kerkgebouw waarvan de
toren zeer bepalend is voor het silhouet van het dorp. Wie deze toren ziet, weet dat hij IJzendijke
nadert. (Foto Maarten van Schijndel.)
uniek beeldmerk van de verschillende
kernen. Daarnaast speelt een goede
ruimtelijke kwaliteit een rol bij het
aantrekken van toeristen, maar ook
als vestigingsmilieu voor bewoners en
bedrijven.
4. Het aspect werkgelegenheid, omdat het
beeldbepalende gebouwen zijn waar
ook economische en maatschap
pelijke functies in kunnen worden
ondergebracht (vermeerdering vast-
goedwaarde) en om die reden kun
nen bijdragen aan de ontwikkeling
van werkgelegenheid. Ook vormen
kerken onderdeel van een 'toeristisch
product' en kunnen ze een rol spelen
als beeldmerk in logo's en in de bran
ding van plaatsen. Indirect kunnen zij
bijdragen aan de werkgelegenheid van
een regio.
5. Het aspect sociale cohesie in de ge
meenschappen, als plaats van samen
komst voor geloofsbeleving - voor
zover nog van toepassing - maar ook
voor andere aan de geloofsbeleving
gerelateerde functies als zangkoren,
jeugdgroepen en dergelijke.
Religieus erfgoed biedt veel kansen om
een bijdrage te leveren aan de vitaliteit
en leefbaarheid van een regio. Het is niet
zo dat kerken an sich in staat zijn krimp
tegen te gaan, maar de essentie van het
project 'Kerk, Krimp en kans' is om zoveel
mogelijk (waardevolle) kerken te behou
den met als beoogd neveneffect de posi
tieve gevolgen voor de leefbaarheid en de
beleving van het gebied. Daarbij, zouden
we het aandurven een beeld te schetsen
van de Zeeuwse dorpen en steden zonder
deze markante gebouwen? Zeker in de
gemeente Sluis, met meer dan twee keer
zoveel kerken als gemiddeld in Zeeland
(circa 40 kerken op nog geen 25.000
inwoners, versus bijna 300 kerken op circa
380.000 inwoners), is dit een belangrijke
karakteristiek.
Niet alleen onderzoek
Het project bestaat uit drie fases: een on
derzoeksfase (fase l),een activiteitenfase
(fase 2) en een business cases fase (fase 3).
Deze opzet is gekozen om het project
geen papieren werkelijkheid mocht blij
ven, maar vooral ook iets teweeg moest
brengen in de samenleving, idealiter het
in gang brengen van een pfoces richting
een oplossing. Daarom was een fase met
activiteiten voor verschillende doelgroe
pen cruciaal, bedoeld om het project 'in
