Een Mauritskerk in IJzendijke h.uh
22
De eerste pagina van dit boek wordt
gevormd door een boodschap van prins
Maurits, de voorzitter van de Eerste Ka
mer, de commissaris van de Koning in
Zeeland en de preses van de Protestantse
Kerk in Nederland. Dit viertal is bij elkaar
gebracht in verband met de Hervormde
kerk in IJzendijke. Het is een mooi begin
van een fraai boek.
Het vierhonderdjarig bestaan van de kerk
was de aanleiding voor deze publicatie.
De hoofdauteur is J. WP. Prins, tevens
secretaris van de Stichting Hervormd
Kerkgebouw IJzendijke. Hij is verant
woordelijk voor de hoofdstukken over
het kerkgebouw.Voor de kerkelijke ge
schiedenis tekent dr. C. van den Broeke,
verbonden aan de Vrije Universiteit in
Amsterdam en specialist in kerkrecht. Hij
heeft zijn wortels in IJzendijke en dat
verklaart de betrokkenheid. De afgelopen
vijftig jaar van de Hervormde, nu Protes
tantse, gemeente wordt belicht door het
gemeentelid J. Kruidenier-Sanderse.
In 1604 werd IJzendijke veroverd en toe
gevoegd aan het grondgebied van de nog
jonge Republiek van de Zeven Verenigde
Nederlanden. Na Willemstad was IJzen
dijke de tweede plaats in de Republiek
waar een nieuwe kerk werd gebouwd
voor de gereformeerde eredienst. De be
trokkenheid van stadhouder prins Maurits
was groot en om die reden is dit een
Mauritskerk genoemd. Met financiële
hulp van de Staten-Generaal, de Staten
van Zeeland en de Sint Pieters-abdij in
Gent - met die laatste werd een regeling
getroffen ten aanzien van hun eigendom
men - verrees het kerkgebouw in 1612—
1614.
De geschiedenis van IJzendijke en zijn
kerk wordt begeleid door fraaie illustra
ties, zowel kaarten als foto's.J.W.P. Prins
heeft zich onder meer beziggehouden
met de vraag waarom het kerkgebouw
niet aan het centrale marktplein verrees.
Hij concludeert dat de hoogte van het
terrein het doorslaggevende argument is
geweest. De locatie was tevens gunstig in
verband met het kerkhof dat rond de kerk
werd aangelegd.
Door de groei van het aantal inwoners
was al na enkele decennia behoefte aan
uitbreiding. Was aanvankelijk de kerk
achtkantig, in 1659 kwam de verbouw
gereed waardoor de kerk werd verlengd
en tweemaal zo groot werd. Tot op de
dag van vandaag is de overgang tussen
het oude en nieuwe metselwerk te zien.
Tegen de kerk werd omstreeks 1860 een
consistorie gebouwd, later gevolgd door
de bouw van een kosterswoning annex
schooltje.
Opvallend is dat de toren iets scheef staat.
Hij staat 4,2 graden uit het lood, een ge
volg van de zeventiende-eeuwse verbou
wing. Voor het onderhoud van de toren is
de burgerlijke gemeente verantwoordelijk,
net zoals voor het voormalige kerkhof.
In de toren hangt een door de gemeente
geschonken carillon met acht klokken.
Herhaaldelijk werd het kerkgebouw ge
restaureerd en opgeknapt.
Bijzondere elementen in het kerkinteri
eur zijn de kansel, een tiengebodenbord
uit 1620, de grafstenen en het Batzorgel
uit 1878, dat een eerder orgel uit 1816
verving. Een gedenkbord uit 1623 be
waart de herinnering aan een verijdelde
aanslag door de Spaanse troepen in dat
jaar. Een fraai glas-in-loodraam uit 1658
toont het wapen van IJzendijke, wellicht,
naar de suggestie van de heer Prins, een
geschenk van koning-stadhouder Willem
III. De heer Prins belicht ook de flora en
fauna rond het kerkgebouw. Tot die laatste
behoren kauwen, gierzwaluwen en vleer
muizen.
Dr. C. van den Broeke begint zijn bijdrage
over de kerkelijke geschiedenis met een
terugblik op de viering van het driehon
derdjarig bestaan in 1912. Feestredenaar
was de toenmalige predikant J.N. Pattist,
geboren in Dreischor. Hij werd bekend als
de leider van de anti-annexatiebeweging,
die kort na de Eerste Wereldoorlog met
succes ijverde tegen de aanspraken van
België op Zeeuws-Vlaanderen. Hij was
ook de auteur van het Zeeuws-Vlaamse
volkslied.
Aan de hand van onder meer de kerken-
raadsnotulen belicht Van den Broeke de
ontwikkelingen waarin hij zijn belangstel
ling voor het kerkrecht tot uitdrukking
brengt. De eerste predikant kwam in
1606.Vanaf 1668 had de gemeente twee
predikanten, hetgeen
veel zegt over de om
vang, ook in letterlijke
zin want de verst ver
wijderde kerkgangers
woonden 'twee tot drie
uur gaans in de omtrek'.
Achterin is een lijst van
predikanten en kosters
te vinden. Ook telde
IJzendijke korte tijd een
Waalse gemeente. In de
achttiende eeuw kregen
de katholieken de moge
lijkheid bijeen te komen
in een kerkschuur, die
in 1841 vervangen werd
door een kerkgebouw.
De Mauritskerk werd in
de periode 1992-1993
ingrijpend gerestau
reerd en het jaar daarop
overgenomen door de
Stichting Hervormd
Kerkgebouw IJzendijke.
Het mooi uitgegeven
gedenkboek is een blij
vende herinnering én een stimulans om
dit fraaie kerkgebouw in stand te houden.
J.W.P. Prins (red.), Een Mauritskerk. IJzen
dijke, 1614-2014, uitgever: Stichting Her
vormd Kerkgebouw IJzendijke, 2014,117
p„ ISBN 978-90-9028498-9, 24,95 (en
5,00 verzendkosten).Te bestellen via:
www. nkkerk-ij zendijke.nl.
