X
/X
A
#X
A
A
A\
AV
AA
VA
#A
VA
AA
VAX
X
V
Zeeuwse
Bibliotheek
24
soort kan men enigszins opmaken wat de
leeftijd is van het gebouw dat men be
zoekt. Maar oppassen is geboden, het kan
zijn dat men te maken heeft met herge
bruik van hout met daarin (nog eerder
gebruikte) telmerken; de kans bestaat dat
men de leeftijd van het gebouw ouder
inschat dan de werkelijke. Ook is het
belangrijk om na te gaan of de telmerken
van de linkse delen van het gebouw iets
te maken hebben met die aan de rechter
zijde.
Schema 1. Zogenaamde Vlaamse telmerken.
Kolom II is voor links of rechts.
Tot slot
Het is buitengewoon boeiend om te zien
hoe een eenvoudige sporenkap uit de
prehistorie zich ontwikkelde tot een in
genieuze kap zoals we die aantreffen aan
het einde van de Middeleeuwen. Ruim
40 eeuwen waren nodig om zover te ko
men, de ontwikkelingen gingen langzaam
maar hebben uiteindelijk wel geleid tot
de bouw van kathedralen, gigantisch grote
landbouwschuren en monumentale wo
ningen waar we uiterst zuinig mee moe
ten omgaan. In dit artikel heb ik getracht
de grote lijnen te volgen en ben ik, op
een uitzondering na, niet ingegaan op het
veelvoud van kapconstructies, de namen
van de houten onderdelen, de slimme
houtverbindingen, de vakmensen zoals de
ontwerpers, de timmerlieden en de rol van
de gilden. Ik verwijs naar de boeken die in
de bronnen zijn vermeld.Vooral het boek
"Houten Kappen in Nederland" van H.
Janse staat boordevol met informatie. Wil
men meer weten over het historisch bou
wen in houtconstructies dan is een bezoek
aan een openlucht museum een aanrader.
Dat kan onder andere in Nederland bij
Arnhem, in Finland bij Helsinki, in Frank
rijk in de Vogezen bij Mulhouse, in België
bij Bokrijk en in de Beierse Alpen bij
Kramsach ten zuiden van Innsbruck.
Maar vergeet vooral de oude Zeeuwse
kerken niet, ook daar is veel te zien en te
leren en dat is bovendien vlakbijMen zal
versteld staan over de vindingrijkheid van
de vaklieden die de houten constructies
maakten, over de materialen, de gebruiks
artikelen, de gereedschappen en over de
vele overeenkomsten en verschillen in de
musea. Eeuwenlange ontwikkelingen zijn
daar aan vooraf gegaan maar dat weten we
inmiddels.
Foto 4. Kapconstructie met op het spantbeen
het telmerk voor het cijfer 3, wat rechts naast
de pennen is aangegeven.
Bronnen:
G. Berends, Historische houtconstructies in Neder
land, Arnhem, 1996.
P. Bot, Vademecum historische bouwmaterialen,
installaties en infrastructuur, Arnhem, 2009.
H. Janse, Houten kappen in Nederland 1000-1940,
Delft, 1989.
H. Janse, Kerken en torens in Zeeland, Zaltbom-
mel, 1969.
F. Jilleba, Het Oude Middelburgse Woonhuis, Mid
delburg, 1977.
J.Jongepier, Zeeland in de prehistorie, Middelburg,
1995.
W. Price, Architectuur in Hout, Bussum, 2005.
J.A. Trimpe Burger, De Romeinen in Zeeland,
Middelburg, 2002.
Schema Vlaamse telmerken H. Janse
Foto's en illustraties bij dit artikel F.G.C. Rot
huizen
kolom I kolom II
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Bewaarexemplaar
