Orgelwerken van Rameau op het Moreau-orgel
Maartenskerk Baarland Siebe Riedstra
18
In Bulletin nr. 69 van maart 2014 werd uitvoerig verslag gedaan van de in
gebruikneming van het orgel van de Maartenskerk in Baarland. Heel kort
samengevat hebben we hier te doen met een orgel van de bouwers Moreau,
vader en zoon. Vader Moreau was van Franse komaf, bracht de Franse or-
gelbouwtraditie mee naar Nederland en werd beroemd door het orgel in
de Grote Kerk of Sint Janskerk te Gouda, voltooid in 1736. De zoon was
verantwoordelijk voor het Baarlandse instrument. Daarbij gaat het om een
aangekocht huisorgel, overgeplaatst naar de Baarlandse kerk in 1786. Het
orgel dateerde in zijn oorspronkelijke gedaante uit 1751, het sterfjaar van
vader Moreau. Het is een instrument met twee klavieren en een aangehangen
pedaal. Aangehangen wil zeggen dat het bespelen van het voetklavier niets
anders veroorzaakt dan het indrukken van de corresponderende toets op het
onderste handklavier.
Gerard Boot André Poortvliet
Gerard Boot en André Poortvliet zijn
de vaste bespelers van dit instrument.
Ze presenteren hier de eerste cd waarop
het orgel te horen is, en doen dat in een
slimme repertoirekeuze. Nu eens niet
met een allegaartje, om te laten horen
wat er nog net mogelijk is, maar met een
volwassen en uitgekiende selectie van
muziek die voor dit orgel lijkt geschreven.
Daarbij wordt de hoofdrol vervuld door
een van de grootste Franse componisten
aller tijden, Jean-Philippe Rameau. De
carrière van Rameau (1683-1764) is er
een geweest van pieken en dalen, tijdens
zijn leven en ook daarna. Tot zijn vijftigste
zwoegde hij in de provincie als organist
en putte hij zich uit om naam te maken
als muziektheoreticus. In de tweede helft
van zijn bestaan boekte hij onverwacht
grote successen als operacomponist,
maar was hij tevens het onderwerp van
grote controverses.Voor de een was hij
te vooruitstrevend in zijn muzikale taal,
voor de ander te behoudend in zijn dra
maturgische keuzes. Na zijn dood werd
hij als componist snel vergeten. Het is
te danken aan Claude Debussy dat we
Rameau opnieuw hebben leren kennen
als 'de grootste componist die Frankrijk
heeft voortgebracht'. Debussy legde daar
van getuigenis af in de laatste drie sonates
(het hadden er zes moeten worden) die
hij voltooide. Dank zij de 'oude muziek
beweging' is de roem van Rameau in de
laatste decennia van de twintigste eeuw
opnieuw doorgedrongen tot het interna
tionale operapubliek.
Kenners weten dat Rameau geen noot
voor het orgel geschreven heeft, en orga
nisten betreuren dat zeer, of zouden dat
moeten doen. De grootste Franse toon
dichter van zijn tijd, alleen vergelijkbaar
met Bach en Handel, liet echter wel wer
ken voor het klavecimbel na, en net als bij
Handel zijn zijn orkestwerken uitermate
geschikt om naar het orgel omgeschreven
te worden.Toch horen we zijn muziek
nooit op orgelrecitals. Het jaar 2014 was
een Rameau-jaar, en dus een prachtige
aanleiding om dat in Baarland groots te
vieren. Wat de keuze van de Baarlandse
organisten zo speciaal maakt is de manier
van uitvoeren: orgel vierhandig.Vierhan-
dig pianospel is de gewoonste zaak van
de wereld, en er is een massa repertoire
voor geschreven. Maar vier handen - en
vier voeten - op een orgel kom je maar
zelden tegen en er is ook maar weinig
voor gecomponeerd.Vreemd is dat wel,
want tenslotte hebben vier handen op een
orgel met meerdere klavieren veel meer
ruimte om zich uit te leven.
Op deze cd zijn twee uitgebreide suites te
horen met bewerkingen van deeltjes uit
opera's van Rameau en Lully. Lully was
de grote voorganger van Rameau en een
vertrouweling van Zonnekoning Lode-
wijk XIV. Door zijn positie was hij in het
Franse muziekleven de machtigste - en
rijkste - man van zijn tijd, en uiteraard
haastte iedereen zich om zijn werken in
vleiende arrangementen te laten horen.
Zo ook de Franse organist Geoffroy, die
zorgde voor een karakteristieke suite
waarin vooral het Baarlandse Krom
hoorn-register effectief tot klinken komt.
De organisten komen ook afzonderlijk
aan bod: Gerard Boot laat zich solistisch
horen in een Suite van de Vlaming Lam
bert Chaumont. André Poortvliet soleert
in twee werken van Henri Dumont. Het
is een recital geworden dat niet alleen met
liefde en fantasie is samengesteld, maar dat
ook zo wordt uitgevoerd. Bovendien laat
het de vele kleurschakeringen waartoe
dit klankjuweel in staat is optimaal horen.
Een en ander wordt uitstekend toegelicht,
en alle registraties (en dat zijn er heel
veel) staan duidelijk vermeld. De opname
in de uiteraard akoestisch bescheiden
ruimte laat alle details glashelder door
komen zonder vermoeiend te worden.
Alle betrokkenen verdienen een groot
compliment.
Jean-Philippe Rameau:
Suite in G -Suite in D
Henri Dumont:
Pavanne - Allemande grave
Lambert Chaumont:
Suite du le Ton
Jean-Baptiste Lully/Jean-Nicolas
Geoffroy: Suite in C
Gerard Boot André Poortvliet (orgel)
VDG 20141003 53'
Opname: oktober 2014, Maartenskerk,
Baarland
Te bestellen voor donateurs met
korting door overmaking van 11,—
op rekeningnummer: NL68 RABO
0328 3070 68 t.n.v. Stichting Hervormde
Kerk Baarland onder vermelding van uw
adres, de CD wordt u dan toegestuurd.
(Ook kan de CD worden afgehaald bij de
Stichting voor 8,-.
Voor niet donateurs kost de CD 15,-.
