De Waalse kerk van Vlissingen
19
H. Uil
Cees Steutel werd nieuwsgierig naar de lotgevallen van de Waalse kerk in
Vlissingen. In 2008 wijdde hij er een artikel aan en nadat de fundamenten
van de kerk waren gevonden, ging hij door met zijn onderzoek. De resulta
ten ervan zijn samengevat in een fraai uitgegeven boek. Gemakkelijk heeft de
auteur het niet gehad want van het archief van de Waalse gemeente is weinig
over. Door gebruik te maken van andere archieven en bronnen heeft hij dat
gedeeltelijk weten te compenseren.
Het begin van de Waalse gemeente ligt
in 1572 toen Vlissingen na Brielle de
tweede stad was die koos voor de prins
van Oranje.Voor militairen, die vanuit
Engeland naar Vlissingen werden gestuurd,
met daaronder Franstaligen, afkomstig uit
Wallonië, preekte Louis d'Outreleau. In
Martin Ferret kreeg de gemeente haar
eerste predikant.
Vanaf 1635 beschikte de Waalse gemeente
over een eigen kerkgebouw. Daarvoor
werd gekerkt in een deel van de Grote
kerk en in de Kleine kerk. De fundamen
ten van de Waalse kerk kwamen in 2007
en 2008 tevoorschijn toen ten zuiden van
de Dokhaven archeologisch onderzoek
plaatsvond. Het was een lang vierkant
gebouw, uit baksteen opgetrokken en met
rondboogvensters. Een toren ontbrak.
Aan de uiteinden van de nok van het
dak stonden pirons, houten ornamenten,
bekroond met een stenen bol. De fraaie
koperen lezenaar voor de voorzanger en
voorlezer, met daarop een pelikaan met
zijn jongen, is nu aanwezig in de Grote
of Sint Jacobskerk. De pelikaan die zijn
jongen voedt, kwam ook voor op het
kerkzegel. De Waalse kerk beschikte vanaf
1771 over een orgel, waarschijnlijk ge
bouwd door de plaatselijke orgelmaker
Albertus van Os. In de kerk werd begra
ven en aan de muren hingen rouwborden.
Bij de opgravingen kwamen skeletten
tevoorschijn.
Auteur Cees Steutel geeft ook aandacht
aan het kerkelijk leven, de families die
verbonden waren aan de gemeente, de
kerkgangers, zoals de dichter Jean Guépin
en de medicus David Henry Gallandat,
en uiteraard aan de predikanten.Vlissin
gen was de plaats waar de eerste Waalse
synode in 1587 bijeenkwam. Deze sy
nodes werden bij toerbeurt door heel de
Republiek gehouden in steden met een
Waalse kerk. Veel is ook te lezen over het
kerkelijk leven en de verhouding met de
Nederduitse en Engelse gemeenten. Een
afzonderlijk hoofdstuk is gewijd aan de
Franse scholen.
Bij de beschieting van Vlissingen in 1809
werd het kerkgebouw zwaar beschadigd
waarna de Fransen de muren afbraken
om de stenen te hergebruiken voor de
fortificaties van de stad. De Waalse ge
meente kerkte daarna in de Engelse kerk,
een afgescheiden deel van de Grote kerk.
Waren vanaf 1687 twee predikanten aan
de gemeente verbonden, vanaf 1803 was
dat er nog één: Samuel Theodore Huët
(1759-1826), gehuwd met Jacoba Adriana
Busken. Zij waren de grootouders van de
predikant en letterkundige Conrad Bus
ken Huet. In die periode was het aantal
leden teruggelopen. In 1823 vertrok de
laatste predikant.Twee jaar later werd de
gemeente opgeheven en gingen de res
terende leden over naar de Nederlandse
Hervormde gemeente, die ook de eigen
dommen kreeg.
Het boek is fraai uitgegeven en royaal
geïllustreerd. Het is mede daarom een
aanwinst voor de kennis van het verle
den van Vlissingen in het jaar dat de stad
herdenkt dat zevenhonderd jaar geleden
de stadsrechten werden verleend. Ds.
Roger-L. Dewandeler, predikant van de
Waalse gemeente te Middelburg, schreef
het voorwoord.
Cees Steutel, De Waalse kerk van Vlissingen,
Vlissingen, 2015,165 p., ISBN 978-90-
9028904-5, 13,50.
