SOZK jubileert
Zeeuwse
Bibliotheek
19
in 1431 toestemming voor de stichting
van een kapittel. In de oorkonde waarin
zij haar goedkeuring verleende, ver
meldde zij dat de baljuw, burgemeesters,
schepenen en burgers van de stad de ini
tiatiefnemers waren. De initiatiefnemers
hadden toen al een jaar de getijden in de
kerk laten zingen. De bedoeling was dat
het kapittel uit tien kanunniken en een
deken zou worden samengesteld.
Verdere gegevens over dit kapittel, zoals
de bisschoppelijke goedkeuring, ontbre
ken zodat we moeten aannemen dat de
stichting niet van de grond is gekomen en
dat het bij een getijdencollege is gebleven.
De meest waarschijnlijke reden is het
ontbreken van voldoende financiële mid
delen. Trouwens, in de periode 1522-1529
was er sprake van een zevengetij dencol
lege.
Rampspoed, te beginnen met een grote
brand in 1520 en de Sint-Felixvloed in
1530 heeft de stad in overvloedige mate
geteisterd en uiteindelijk in de eerste helft
van de zeventiende eeuw tot haar defini
tieve ondergang geleid. Op welk tijdstip
aan het zevengetij dencollege een eind
gekomen is, blijft onduidelijk.23'
Kortgene, Onze-Lieve-Vrouwekerk
De smalstad Kortgene, als zodanig voor
het eerst vermeld in 1431, was in de
Middeleeuwen de enige plaats op Noord-
Beveland met stadsrechten.
Floris van Borssele, bastaardzoon van
Frank van Borssele, was heer van Kort
gene en van enkele andere plaatsen op
Noord-Beveland. Zijn moeder, Marga-
retha van Hasselt overleed te Kortgene in
1495. In haar testament heeft zij de kerk
rijkelijk bedacht, onder voorwaarde dat
ter bevordering van haar zielenrust, ten
eeuwigen dage door acht priesters dage
lijks de zeven getijden zouden worden
gezongen.
De Encyclopedie van Zeeland vermeldt
dat de kerk van Kortgene sindsdien een
kapittelkerk was. Daarvoor is echter geen
enkel bewijs gevonden, zodat het aanne
melijk is dat het bij een zevengetij dencol
lege is gebleven. De Sint-Felixvloed van
5 november 1530 en de Allerheiligen
vloed van 2 november 1532, die Noord-
Beveland voor lange tijd onder water
zetten, maakten een einde aan het bestaan
ervan 24'
Noten
1Jan Kuys, Repertorium van collegiale kapittels
in het middeleeuwse bisdom Utrecht, Hilversum
2014.
2. De twee belangrijkste kapittels in het
bisdom, de kathedrale kapittels in de bis
schopsstad Utrecht zijn hier buiten be
schouwing gelaten.
3. De Striene, een stroomgeul in het oostelijk
deel van het eiland Tholen, vormde eer
tijds de grens tussen Brabant en Zeeland.
Dit was de reden dat de ten oosten van de
Striene gelegen parochies van Schaker-
loo en de stad Tholen onder het bisdom
Luik ressorteerden. Het westelijk deel van
Zeeuws-Vlaanderen was altijd volledig ge
oriënteerd op de zuidelijke streken (Brugge,
Gent) en ook kerkelijk onderdeel daarvan.
4. Als noot 1, pag. 28.
5. De verschillende bronnen vermelden niet
altijd dezelfde stichtingsjaren.Voor de ker
ken in het bisdom Utrecht hanteren wij de
stichtingsjaren zoals aangegeven in het werk
van Kuys.
6. Eric Jas en Peter de Groot, De Leidse koor
boeken. Een ongehoorde schat, Zoetermeer
2011,pag. 117.
7. Op 1 december 1578 vond in zeven dorps
kerken op Zuid-Beveland, waaronder die
van Kapelle de eerste gereformeerde gods
dienstoefening plaats. Op 5 oktober 1578
had dit in de Grote of Maria Magdalen-
akerk te Goes reeds plaatsgevonden.
8. Bij de stichting van het kapittel in 1503 was
door de aartsdiaken bepaald dat de aanstel-
lingsbevoegdheid van een deken bij het
kapittel zelf zou berusten. Om welke reden
dit in de loop van de tijd was veranderd
weten we niet.
9. Gemeentearchief Goes, RAZE 2037, folio
10v.
10. K.L. Reepmaker, Bijdrage tot de geschiedenis
van de Aardenburgsche Onze Lieve Vrouwe- of
Mariakerk 643-1625, Aardenburg 1927. Er
zijn bronnen die vermelden dat de na de
verwoesting door de Noormannen her
bouwde Onze-Lieve-Vrouwekerk reeds in
980 een kapittel kreeg.
11. Als noot 1, pag. 181 e.v.
12. Als noot l,pag. 373 e.v.
13. Als noot 1, pag. 26;A. Hollestelle, Geschied
kundige beschrijving van Tholen en omstreken,
Middelburg 1897, pag. 235 e.v.
14. Als noot l,pag. 257 e.v.
15. Als noot 1, pag. 349 e.v.; E van der Doe,
De verdwenen kerk van West-Souburg, in
Bulletin Stichting Oude Zeeuwse Kerken, nr 30
mei 1993.
16. Als noot 1, pag. 341 e.v.; P. Fagel, Zeven
eeuwen Veere, Middelburg 1983.
17. Als noot 1, pag. 192 e.v.;J.J.B. Kuipers e.a.,
De onderkant van de markt: de Westmonsterkerk
van Middelburg in archeologie en historie, Ab
coude 2000.
18. Als noot 1, pag. 368 e.v.;J. van Lennep,
Merkwaardige kasteelen in Nederland, deel II,
Leiden 1883, pag. 323-366.
19. Als noot 1, pag. 222 e.v.; G.J. Lepoeter, Kerk
en toren te Nieuwerkerk in Duiveland, in
Bulletin Stichting Oude Zeeuwse Kerken nr. 21
oktober 1988, pag. 7-15.
20. Als noot 1, pag. 169 e.v.; G.J. Lepoeter,
De geheimen en de kerk van Kapelle onthuld,
van Onze-Lieve- Vrouwekerk tot huis voor het
Woord, Goes 1996, pag. 56-62.
21. E.Jas en P. de Groot, De Leidse koorboeken,
een ongehoorde schat, Zoetermeer 2011.
22. C. Dekker, Een schamele landstede. Geschiede
nis van Goes tot aan de Satisfactie in 1577,
Goes 2002; A. Kort en A. Barth, Stappen in
en om de Grote Kerk in Goes, Goes 2013, pag.
89-90.
23. Als noot 1, pag. 24,28-29; Encyclopedie van
Zeeland, deel II, Middelburg 1982, pag. 558-
559.
24. A.J. van der Aa, Biographisch woordenboek der
Nederlanden, deel 2, Haarlem 1854; Encyclop-
die van Zeeland, deel II. Middelburg 1982,
pag. 196-197.
kit
Bewaarexemplaar
De stichting Oude Zeeuwse Kerken bestaat dit jaar 40 jaar. Om precies te zijn op 1 oktober 2016. Na een groot
aantal jaren die met name waren gericht op het beheer en verbeteren van de kerken, breekt er nu een periode
aan van mogelijke samenwerking en groei. De druk op de vrijwillige bestuursleden zal toenemen naarmate er
kerkbesturen aankloppen voor advies en hulp. In dit jubileumjaar mocht de stichting een rijkelijke gift ontvan
gen, waardoor de mogelijkheden om de gestelde doelen waar te maken, toenemen. In het volgende bulletin
zullen we aan de verstreken 40 jaar wat uitgebreider aandacht besteden.
