Restauratie van de Johannes de Doperkerk en toren
te 's-Heer Abtskerke
19
L.M. van der Gouwe
Inleiding
In 1949 schreef het gemeentebestuur van
de toen nog zelfstandige gemeente 's-
Heer Abtskerke aan de Rijksdienst voor
de Monumentenzorg: De toren verkeert
in slechte staat en heeft ook nog enige
oorlogsschade opgelopen. Toch zou het nog
tot 1954 duren voordat de restauratie
kon beginnen, vanwege de beperkte
geldmiddelen van het Ministerie van
Onderwijs, Kunsten en Wetenschapen."
De restauratie van de kerk volgde pas
tien jaar later in 1964. Ter voorbereiding
van de nu recent uitgevoerde restauratie
is het panddossier van de kerk en toren
bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erf
goed (RCE) in Amersfoort ingezien. Met
name het dossier van de toren geeft een
inkijk in de herstelopvattingen van de
architect, die zeer ingrijpend waren. Het
is zeker vanuit de huidige restauratiefilo
sofie goed geweest dat de Rijksdienst het
plan heeft laten aanpassen.
Restauratieplan architect Sturm
Om tot een restauratie te komen werd
architect G.M. Sturm uit Goes inge
schakeld. De correspondentie tussen
de architect en de Rijksdienst geeft een
beeld van enkele opmerkelijke inzichten
van architect Sturm.2' Naast de verschil
lende gebreken aan het muurwerk van
de toren had architect Sturm een groot
gedeelte van zijn rapportage gewijd aan
de scheurvorming van de toren. De
oorzaak hiervan moest worden gezocht
in de golvende beweging van de toren als
gevolg van het luiden der klokken. Na de
constatering hiervan, is dit klokluiden op
mijn verzoek stopgezet, aldus architect
Sturm. Om deze problemen op te los
sen had de architect een restauratieplan
ingediend bij de Rijksdienst. Met name
de voorgestelde constructieve ingrepen
van architect Sturm worden hier nader
genoemd:
een verankering der muren door
middel van verticale gewapend
betonstijlen en gewapend beton ring-
balken op de hoogte der vier vloeren;
het maken van vier vloeren op deze
ringbalkconstructie door middel van
gewapend beton segmentbalken;
het vervangen van de oude spits door
een geheel nieuwe;
het vervangen van de bestaande klok
kenstoel door een ijzeren dito.
Het plan kwam erop neer dat de archi
tect voorstelde om de gemetselde toren
binnen te voorzien van een betonskelet
met betonvloeren. Dit om de toren in
constructief opzicht stabiel te maken.
Bezoek Rijksdienst aan toren
De genoemde ingrepen waren voor
de heer Wisse van de Rijksdienst
aanleiding om op zaterdag 9 december
1950 af te reizen naar 's-Heer Abtskerke
om de toren te bezoeken. Tijdens dit
bezoek gaf architect Sturm uitleg over
zijn herstelplan. De heerWisse merkt
hierover het volgende op: Het houtwerk
van de spits is, behalve de bebording,
van eiken. De stijlen, balklaag en ribben
verkeert in een vrij goede conditie. Alleen
de stijlen hebben aan de onderzijde, dus
waar zij op de muurplaat constructie
staan, wat geleden door inwatering. Het
houtwerk heef uiteraard wel spintkanten,
De gerestaureerde toren in 's-Heer Abtskerke. (Foto: W.A. Wieten, 2016.)
