Verpaupering van een historische dorpskerk voorkomen G.J. Lepoeter
3
Het is een understatement als we stellen
dat het in snel tempo een schrikbeeld aan
het worden is, het kerkgebouw op een
centrale plaats in het dorp dat niet meer
voor de eredienst wordt gebruikt. Het
achterstallig onderhoud is van afstand
zichtbaar, iedereen vindt het op zijn minst
jammer dat het zover gekomen is en nie
mand weet hoe het verder moet. In een
aantal gevallen gaat het om kerken van
honderden jaren oud, die zowel historisch
als uit maatschappelijk oogpunt gezien
van grote betekenis zijn.
In dit geval gaat het over de voormalige
Nederlandse Hervormde Kerk te Ovezan
de. Een kerk waarvan de geschiedenis
vanaf de stichting van het dorp in de be
ginperiode van de veertiende eeuw, met de
dorpsgeschiedenis verweven is. Als kapel
gebouwd - wat door recent onderzoek
bevestigd wordt - werd ze, gewijd aan de
HH. Petrus en Paulus, vóór 1442 ingeze
gend tot parochiekerk.1'
Aan de katholieke periode van de kerk
kwam door de komst van de Reformatie in
de tweede helft van de zestiende eeuw min
of meer abrupt een einde. Zoals op vrijwel
alle plaatsen in de omgeving namen de
protestanten zonder veel plichtplegingen
bezit van het gebouw. Veel later zou blij
ken dat deze naasting van het gebouw ter
discussie kwam te staan. Tijdens de Ba
taafse Republiek werd in de Staatsregeling
1798 bepaald dat het plaatselijk bestuur
op basis van de verhouding tussen de de
len van de bevolking moest beslissen over
de toewijzing van het kerkgebouw. De
beslissing viel uit ten gunste van de in de
meerderheid zijnde katholieken. Na en
kele jaren van onenigheid en het betalen
van een afkoopsom wisten de protestanten
in 1801 echter hun recht van eigendom op
de kerk veilig te stellen.2'
Evenals in voorgaande tijden zijn in de ne
gentiende eeuw meerdere keren herstel- en
onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd.
Hierbij zijn in de periode 1885-1887 op
de wanden oude muurschilderingen ont
dekt. Die zijn door ondeskundigheid en
desinteresse niet behouden gebleven.3'
Gedurende de laatste decennia van de
vorige eeuw is de vitaliteit van de ker
kelijke gemeente snel teruggelopen. Dit
betekende al spoedig dat nauwe samen
werking met gemeenten in andere dorpen
de enige mogelijkheid was om overeind te
blijven. Dit is gebleken maar een tijdelijke
oplossing te zijn om het gebouw voor
kerkelijk gebruik te behouden. Op zondag
23 februari 2003 ging, nadat er door de
SoW-gemeente voor de laatste keer een
kerkdienst was gehouden, de deur defini
tief op slot.
De kerkenraad stelt dan vast dat er een
passende bestemming voor het gebouw
gevonden moet worden, maar dat is
verre van eenvoudig. Zelden komt er nog
iemand binnen en er wordt niet geven
tileerd. Het al op gang zijnde verval gaat
in een versneld tempo verder. Het lijkt
een verloren zaak voor het eeuwenoude
gebouw. Het duurt tot eind 2009 voordat
er een begin van licht aan het einde van de
tunnel komt. Mevrouw Barbara van Dijk
neemt dan de reeds in particulier bezit
zijnde kerk in eigendom over.
De nieuwe eigenares stelt zich als uit
gangspunt tot doel om de kerk te restaure
ren. Niet provisorisch en op een goedkope
manier, maar grondig en met behoud van
de historische waarden en met het voor
uitzicht van een nieuw leven. Ze krijgt de
nodige ondersteuning van de gemeente
Borsele en van de Rijksdienst voor het
Cultureel Erfgoed. Maar toch, een schier
onmogelijke opgave. Met haar tomeloze
inzet, gedrevenheid en gepassioneerd
heid bereikt ze wat we nauwelijks voor
mogelijk hielden. De kerk staat - met de
nieuwe naam Het Wit Arjaentje - weer als
een juweel midden in het dorp.
En nu: goed voorbeeld doet goed volgen?
Met veel genoegen stellen we ruimte in
het bulletin beschikbaar voor het bijgaan
de verslag van de bevindingen en gebeur
tenissen van de laatste jaren.
De eigendom van de in goede staat van
onderhoud verkerende toren berust bij de
gemeente Borsele.
Noten
1C. Dekker, Zuid-Beveland. De historische
geografie en de instellingen van een Zeeuws
eiland in de middeleeuwen, Assen 1971,
pag. 237-238.
2. J. de Ruiter, Ovezande, eiland in de Zwake,
Goes 2002, pag. 37-38.
3. Ir. G. Sophia van Holthe tot Echten, De
N.H. kerk te Ovezande en haar muurschil
deringen, in Bulletin SOZK, nr. 50 april
2003, pag. 10-18.
Ovezande, kopergravure
uit Bachiene, 1785. De
Hoofdstraat gezien vanuit
het oosten. Op de hoek van
het kerkhof het (afgebroken)
viskot en daarachter de dorps
herberg. (Collectie gemeen
tearchief Goes, collectie Blok,
nr. 29.)
