Ontdekkingen tijdens de restauratie
van het Wit Arjaentje
Barbara van Dijk
In dit artikel worden de ontdekkingen besproken die tijdens de meest recente
restauratie van het Wit Arjaentje gedaan zijn. Meestal betrof het aangename verras
singen, reeds lang in vergetelheid geraakte bouwelementen en cultuurhistorische
details die weer tevoorschijn kwamen. Zij tonen de geschiedenis van een dorps
kerk. Een kerk die al eeuwenlang een belangrijke rol in het leven van de mensen en
het dorp speelt.
De reacties op de restauratie zijn over het
algemeen hartverwarmend. Vele mensen
hebben meegewerkt aan de restauratie.
Graag maak ik van deze gelegenheid ge
bruik iedereen voor zijn of haar bijdrage
hartelijk te danken. De ruimte ontbreekt
om iedereen afzonderlijk te noemen, maar
de bijdragen worden daar niet minder
om gewaardeerd. Eén persoon wil ik
graag bij naam noemen; zeker ook om
dat hij in dit artikel uitgebreid geciteerd
wordt; Leendert van der Gouwe van de
Gemeente BorseleT Zijn rol was en is van
enorm belang bij de restauratie. Dit artikel
pretendeert niet van wetenschappelijke
aard te zijn. Het is eerder een uitdruk
kelijke uitnodiging tot het inbrengen van
meer kennis en/of bronnenmateriaal. Uw
opmerkingen en aanvullingen zijn van
harte welkom. Aan het eind van dit artikel
treft u een e-mailadres aan waarnaar u uw
reacties kunt sturen, maar u bent uiteraard
ook van harte welkom in de kerk.
Plaatsbepaling
Eind 2009 kocht ik de voormalig Neder
landse Hervormde kerk van de toenmalige
eigenaren. De kerk was op dat moment
reeds zes jaar in particulier bezit. Het
gebouw verkeerde in een matige staat van
onderhoud. Een uitgebreide restauratie
bleek noodzakelijk om het gebouw ook
voor de toekomst te kunnen behouden.
Voor alle werkzaamheden geldt dat er
keuzes gemaakt moeten worden. Zo ook
voor de werkzaamheden aan de kerk.
Vaak moet dat nog op het laatste mo
ment, omdat er zich onverwachte dingen
voordoen. Er is voor gekozen om vooral
de museale en historische waarde van het
gebouw te benadrukken. Dat betekent
dat elementen vanuit de gehele historie
van de kerk zichtbaar zijn (gemaakt). De
afleesbaarheid van de bouwgeschiedenis is
vergroot. Dat maakt de kerk aantrekkelijk
voor bezoekers; van toeristen tot gespecia
liseerde kenners.
Katholieke en Nederlands-hervormde
elementen bestaan nu naast elkaar. Mijns
inziens doet dat recht aan het gebouw en
haar omgeving. Ovezande is al zeer lang
een dorp waar twee geloven (harmonieus)
samenleven. De kerk en de bijgebouwen
zijn door beide groepen gebruikt voor
zeer diverse doeleinden, van zondags
school, theaterzaal en consistorie tot
brandweerkazerne. De meeste bewoners
van Ovezande hebben herinneringen aan
én een band met de kerk.
Toekomstig gebruik
Het is de bedoeling dat ook de nieuwe
generaties in Ovezande een band met de
kerk opbouwen. Misschien alleen door
het bijwonen van een gratis concert tij
dens het straatfestival, maar wellicht ook
omdat ze er een trouwerij, uitvaart, doop
of andere soort plechtigheid bijwonen.
Mensen van alle geloven, overtuigingen,
geaardheid en gezindten zijn welkom, zo
lang de aard van het gebouw gerespecteerd
wordt. Invulling van dit doel zal gebeuren
door middel van verhuur van de kerk voor
passende gelegenheden. Aan het eind van
dit artikel vindt u het adres van de website
met alle benodigde informatie.
Een nieuwe naam voor een oude kerk
De kerk werd lange tijd aangeduid als
'vm. N.H. kerk te Ovezande'. Deze weinig
aansprekende term vroeg om een naam
die de kerk en haar lange historie weer
eer aandoet. De kerk is daarom vernoemd
naar de enig overgebleven muurschilde
ring (fresco). Deze schildering verbeeldt
de Heilige Adrianus. Op deze vijftiende-
eeuwse fresco is Adrianus te zien met
zijn voet op een leeuw, zwaard, schild
en middeleeuwse kleding en haardracht.
Adrianus in het Zuid-Bevelandse accent
wordt uitgesproken als Arjaen/Arjeen. Er
is bewust gekozen voor een seculiere naam
die niet verwijst naar de heiligverklaring
van Adrianus. Dit om de lange Neder
lands-hervormde historie van de kerk geen
geweld aan te doen. De toevoeging 'Wit'
spreekt verder voor zich.
Waardestelling van de kerk
De kapel dan wel parochiekerk is oor
spronkelijk gebouwd om het katholieke
geloof te belijden. Ten tijde van de refor
matie, omstreeks 1578, raakte de katho
lieke meerderheid (2/3 van de toenmalige
Ovezandse bevolking) de kerk kwijt aan
de hervormden. In de nieuwe Staatsre
geling van 1798 werd geregeld dat het
Een deel van het interieur van de kerk voor de restauratie. (Foto's: Barbara van Dijk.)
