***2
14
geordende hervormde gemeente bevond.
Hoewel het nieuws van de Middelburgse
beeldenstorm diezelfde dag reeds in Veere
bekend was, duurde het nog twee dagen
voor de kerkenraad een verzoek indiende
om een kerkgebouw binnen de stad te
mogen gebruiken. De noodzaak was hier
duidelijk minder aanwezig: de Veerse
hervormden beschikten immers al over
een preekruimte. Zoals te verwachten was,
wees het stadsbestuur hun verzoek af en
daar legde de kerkenraad zich bij neer.
In Zierikzee duurde het zelfs nog langer,
tot 30 augustus, voordat de hervormde
gemeente een dergelijke vraag tot de
magistraat richtte. Er volgde geen
rechtstreeks antwoord. Eerst wilde het
stadsbestuur de prins van Oranje om raad
vragen. Deze drong in een brief aan op
uiterste waakzaamheid. Dat was niet aan
dovemansoren gezegd. In Zierikzee had
men ruimschoots tijd gehad om de nodige
voorzorgsmaatregelen te treffen. Kerkzil-
ver en beelden waren uit de kerk gehaald
en elders opgeslagen. En buitenstaande
beelden had men in veiligheid, in de
toren gebracht. Bovendien waren in beide
steden, in Zierikzee en in Veere, de stads
poorten gesloten toen bekend werd dat er
in de kerken van Middelburg vernielingen
plaatsvonden.
Zo troffen alle Zeeuwse steden hun maat
regelen: overal werd de wacht versterkt,
kerken gesloten, misvieringen gestaakt
en kerksieraden in veiligheid gebracht. In
Tholen leverde kanunnik Zweder Jacobsz.
uit voorzorg het kerkzilver af op het
stadhuis en in Veere werden de kerkelijke
bezittingen van het Sint-Jansgilde bij de
leden thuis ondergebracht. Hier had men
immers al slechte ervaringen opgedaan. In
het voorgaande jaar waren in het Veerse
clarissenklooster een crucifix en enkele
beelden beschadigd. Om herhaling te
voorkomen bewaakten burgemeester Joos
Olivier, de baljuw en enkele schepenen het
klooster. In geen van deze steden, niet in
Veere, Zierikzee, Reimerswaal, Tholen of
Goes werd dan ook schade in kerken of
kloosters aangericht. En in Sint-Maartens
dijk wist de baljuw tijdig een plan van de
kerkenraad tot beeldenstorm te verijde
len. Wel kwam het in Goes tijdens de
jaarmarkt tot ongeregeldheden. Er gingen
geruchten dat Hendrik, heer van Breder-
ode, in de stad gekomen was om een beel
denstorm te organiseren. Toen dan het be
richt van de Middelburgse beeldenstorm
Goes bereikte, drong een grote menigte de
kerk binnen. Het gerucht aangaande Bre-
derode bleek echter vals en men wist het
volk weer naar buiten te drijven zonder
dat er schade was aangericht. Wel werden
in de volgende nacht de beelden voor de
kerk, voor het kruisbroedersklooster en op
het kerkhof kapot geslagen.
De beeldenstorm op het platteland
Gezien het voorgaande zal het geen
verwondering wekken dat het platteland
van Walcheren het meest te lijden had
onder de beeldenstorm. Uit Middelburg,
uit Vlissingen en zelfs uit Veere, waar toch
geen breking had plaatsgevonden, trok
ken groepen beeldenstormers de stad uit
om hun vernielingswerk voort te zetten.
De Middelburgers verlieten de stad via
de Seispoort en richtten verwoestingen
aan in de kerken van Buttinge, Poppen-
damme en de kloosters Waterlooswerve
en Zoetendale. Ook de beeldenbreking in
Serooskerke, Popkensburg, Schellach en
het klooster Sint-Jan ten Heeren zullen
we aan hen moeten toeschrijven. Bij deze
rondtrekkende groep waren eveneens
kerkenraadsleden betrokken. Adam Jansz.,
ouderling en Mels Andriesz., diaken
namen samen met andere vooraanstaande
Middelburgse hervormden deel aan deze
actie. In Arnemuiden werden de vernie
lingen niet door de Middelburgers alleen
uitgevoerd. Leden van een plaatselijke
hervormde kring speelden daarbij even
eens een actieve rol. Zij hadden de sleutels
van de kerk gekregen van Jan Ypensz., de
plaatsvervanger van de Middelburgse bal
juw in Arnemuiden, die ze op zijn beurt
weggenomen had van de kerkmeesters.
De vernielingen in de kerken van
Koudekerke, Biggekerke, Zoutelande,
Oud-Vlissingen en West-Souburg moeten
waarschijnlijk op rekening van de Vlis-
singse beeldenstormers gezet worden.
Voor Oost-Souburg zijn wij dienaangaand
zeker. Daar werden de Vlissingers opge-
AhR JJA t
Middelburg, Sint-Pieters-
kathedraal, afgebroken in
1834.