'I
Librijen van kapittelkerken in Zeeland
Stadsbibliotheken
25
G.J. Lepoeter
In november 2016 verscheen bij de Walburgpers te Zutphen het boek Historische
stadsbibliotheken in Nederland. Studies over openbare stadsbibliotheken in de
Noordelijke Nederlanden vanaf circa 1560 tot 1800.Hierin valt onze aandacht op
hoofdstuk 16 (pag. 144-153), getiteld: 'Zeeland: vooral vraagtekens', geschreven
door Marinus Bierens lie., conservator bijzondere collecties bij ZB Planbureau
en Bibliotheek voor Zeeland (voorheen Zeeuwse Bibliotheek) te Middelburg. Zeer
summier komen hierin enkele gegevens voor over librijen (bibliotheken) van kapit
telkerken in onze provincie. Als aanvulling op het artikel over de kapittelkerken in
Zeeland in bulletin nummer 74 van juli 2016 brengen we onderstaand een aantal
citaten onder de aandacht.
Kapittelkerken beschikten dikwijls over een eigen boekenverzameling, afhankelijk
van de welstand van de kanunniken. In de voormalige kapittelkerken van Zeeland
zijn wel sporen van librijen te vinden, maar over omvang en inhoud van de collectie
is zeer weinig bekend. Er is geen enkel handschrift of drukwerk voorhanden, dat
erop wijst ooit tot een Zeeuwse collectie behoord te hebben.
Tholen
De Onze-Lieve-Vrouwekerk te Tholen,
vanaf 1404 kapittelkerk als dochter van
Oudmunster te Utrecht, bezit een vroeg
zestiende-eeuwse aanbouw op de hoek
van het zuiderdwarsschip en de zuidbeuk
van het schip. Daar is ook de ingang. Deze
ruimte wordt 'diaconiekamer of librije'
genoemd.2' In het gemeentearchief van
Tholen zijn geen stukken bekend waar
gegevens over de eventuele collectie van
de Grote Kerk uit blijken.
Sint Maartensdijk
Ook de Sint Maartenskerk van Sint-Maar
tensdijk was een kapittelkerk. Eventuele
boeken zouden ten tijde van de hervor
ming in de jaren 1577-1578, samen met
het kerkelijk zilver, naar Brussel gebracht
kunnen zijn.3'
Zierikzee
De Sint Lievens Monsterkerk was in de
Middeleeuwen een kapittelkerk. Het is
aannemelijk dat deze een boekerij bezat,
Historische
in Nederland
Studies over openbare stadsbibliotheken
in de Noordelijke Nederlanden vanaf
circa 1560 tot 1800
onder redactie van Ad Leerintveld en Jan Bedaux
Omslag van het
boek Historische
stadsbibliotheken in
Nederland. Studies
over openbare
stadsbibliotheken
in de Noordelijke
Nederlanden vanaf
circa 1560 tot 1800.
maar we beschikken niet over informatie
dat daar documentatie over bestaat. Het
is opmerkelijk dat een timmerman in
1726 in het koorgewelf drie weggestopte
wiegendrukken aantrof: twee pauselijke
decretenbundels en een retorisch werk
dat van een ketting voorzien was. Het
betrof: Johannes de Sancto Geminiano (ed.
Helwicus Teutonicus), Liber de exemplis
ac similitudinibus rerum.4' In ieder geval
heeft dit boek in een librije gelegen. Het
indrukwekkende kerkgebouw werd in
1832 door brand verwoest.
Veere
In 1575 was er sprake van dat de res
tanten van de 'schoone librarie' uit de
Onze-Lieve-Vrouweabdij te Middelburg,
tezamen met een verder niet aanwijsbare
kerkelijke of adellijke collectie uit Veere,
naar de nieuw opgerichte universiteit van
Leiden overgebracht zouden worden.5'
Mogelijk betreft het de bibliotheek van
het opgeheven kapittel van Veere. Nergens
uit de stukken van de universiteit blijkt
overigens dat dit inderdaad gebeurd is.
Wat er wel met de abdijbibliotheek en de
eventuele kapittelbibliotheek van Veere
gebeurd is, blijft een raadsel.6'
Noten
1. Ad Leerintveld en Jan Bedaux (red.),
Historische stadsbibliotheken in Nederland.
Studies over openbare stadsbibliotheken in
de Nederlanden vanaf circa 1560 tot 1800.
Zutphen, Walburgpers 2016 [Bijdragen
tot de geschiedenis van de Nederlandse
boekhandel. Nieuwe Reeks, Deel XVIII],
ISBN 9789462491441.
2. Joost op 't Hoog, De bouwgeschiedenis
van de Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk te
Tholen, Middelburg 1990, p. 36.
3. Bovenstaande gegevens zijn ontleend
aan informatie geleverd door F. van den
Kieboom, gemeentearchivaris van Tholen.
4. J. de Kanter, Phil.z., Chronijk van Zierikzee,
2' uitgave, Zierikzee 1795.
5. P.C. Molhuysen (ed.), Bronnen tot de
geschiedenis der Leidsche Universiteit. Eerste
deel: 1574-7febr. 1610, 's-Gravenhage
1913, p. 43, nr. 27 (22 juni 1575).
6. Elfriede Hulshoff Pol, 'The library', in:
Th.H. Lunsingh Scheurleer and G.H.M.
Posthumus Meyjes (eds f Leiden University
in the seventeenth century: an exchange of
learning, Leiden 1975, p. 397.
