4
Mozaïeken van Bijbelse voorstellingen op de Mozaïekkerk in Gapinge, een van oorsprong gerefor
meerde kerk ontworpen door Steen en Tuinhof in 1957 (bron: SCEZ).
tisch betekent dat elke kerk van zijn hand
uitzonderlijke kwaliteiten had of kreeg.
In een rurale en weinig stedelijke provin
cie verbaast het niet dat traditionalisme
de overhand heeft en er maar betrekkelijk
weinig uitgesproken modernistische
kerken zijn gebouwd, op een enkele
betonkerk na (PKN-kerk Breskens). Bo
vendien telt Zeeland als onderdeel van de
Bible belt veel grote groepen behoudende
bevindelijke gereformeerden, die in hun
liturgie het Woord centraal stellen en geen
waarde hechten aan kunst of andere zaken
die de aandacht van het Woord kunnen af
leiden. Toch zijn er ook wel vernieuwende
en verrassende ontwerpen in de Zeeuwse
dorpen aangetroffen, zoals de modernis
tische kerken van Steen en Tuinhof, twee
Friese neven die na de Tweede Wereldoor
log in Zeeland kwamen werken omdat het
werk in deze provincie voor het oprapen
viel. Ook een uitzondering op de regel
zijn de openluchtkerken voor de toeristen:
niet heel rijk qua uitvoering, maar wel
vernieuwend en pragmatisch ten opzichte
van de opgave.
Waar in veel provincies vooral wordt
gekeken naar de kerken van de Rooms-
Katholieke Kerk en de PKN, is in Zeeland
- net als in andere provincies van de Bible
belteen substantieel deel van de kerken
in handen van overige denominaties, de
waaier van orthodox en bevindelijk gere
formeerde stromingen. Deze denomina
ties hebben met hele andere problemen te
kampen dan de traditionele RK- en PKN-
kerken. De kerken van deze denominaties
worden veelal te klein en groeien keer
op keer uit hun jasje. Dit kan leiden tot
grootschalige verbouwingen of tot sloop
en nieuwbouw.
Ontbreken monumentenstatus in
Zeeland
Weinig wederopbouwkerken in Zeeland
hebben een beschermde status. Twee
kerken zijn aangewezen als Rijksmonu
ment: de RK-kerkvan Philippine (als
gevolg van top 100 van minister Plasterk)
en PKN-kerk van Schore (als gevolg van
het Monumenten Selectie Project dat in
Zeeland als enige provincie in Nederland
doorliep tot en met 1945 in plaats van
1940). Daarnaast heeft alleen de gemeente
Terneuzen een vijftal kerken aangewezen
als gemeentelijk monument. Meer dan
95% heeft geen enkele status. Hierdoor
zijn de wederopbouwkerken een kwets
bare categorie die bij krimp het eerste
gesloopt worden, ongeacht de mogelijke
cultuurhistorische waarde of betekenis
voor de samenleving.
Uitbreiding van de beschermingsgrond
voor wederopbouwkerken is wenselijk.
Sommige kerken lijken zelfs van nationale
betekenis.2' Om enkele voorbeelden te
noemen: de PKN-kerk van Oostburg,
zeer beeldbepalend en bovendien gelegen
in een door het Rijk geselecteerd we-
deropbouwgezicht (één van de dertig
in Nederland!). Bovendien is het een
modernistische kerk met enkele bijzon
dere kunstwerken en een groenaanleg
van tuinarchitect Mien Ruys. Een andere
kerk die een waarde en betekenis heeft
die boven het lokale belang uitstijgt, is de
tienkantige PKN-kerk van Ouwerkerk.
De kerk heeft een uiterst verzorgde, rijke
en subtiele jaren vijftig architectuur, maar
is vooral ook van belang als kerk die na de
Watersnoodramp van 1953 is gebouwd.
De uniciteit van de openluchtkerken - als
categorie - valt evenmin te betwisten.3'
De Eloykerk in Oostburg is een mooi voorbeeld van een zeer beeldbepalende wederopbouwkerk
in één van de dertig belangrijkste wederopbouwgezichten van Nederland (bron: SCEZ).
