7
Portret van Johann Tetzel, gravure uit de zeventiende eeuw.
Zwitserse reformator. Onafhankelijk van
Maarten Luther kwam Zwingli tot een
vergelijkbare conclusie aangaande de kerk
en het geloof door het bestuderen van de
Bijbel vanuit een humanistisch oogpunt.
Hij stond onder invloed van de humanist
Erasmus. Als priester begon hij openlijk
vraagtekens te zetten bij de dogmatiek van
de Rooms-Katholieke Kerk. Hoewel hij
exact in dezelfde tijd optrad als Maarten
Luther heeft Zwingli altijd volgehouden
dat hij niet op de hoogte was van diens
geschriften. Zwingli slaagde erin om een
burgeroorlog te ontketenen tussen de kan-
tons die wel en niet zijn ideeën aanhingen.
De handel in aflaten, satirische gravure uit de zestiende eeuw, Collection
Kharbine, Parijs.
In een hieruit voortvloeiende veldslag liet
hij op 11 oktober 1531 het leven. Zijn
invloed op de Reformatie is van groot
belang geweest.
Johannes Calvijn, werd op 10 juli 1509
als Jehan Cauvin geboren te Noyon. Hij
was een zoon van een bisschoppelijk
ambtenaar. Hij was een belangrijke Frans-
Zwitserse theoloog tijdens de Reformatie.
Naar hem is de protestants-christelijke
stroming, het calvinisme genoemd.
Johannes Calvijn wordt vaak in één adem
genoemd met Maarten Luther. Als huma
nist schreef hij in 1532 zijn eerste boek
als huldeblijk voor Erasmus. Daarna werd
hij gewonnen voor de reformatie. Zijn
invloed op de gereformeerde theologie is
zeer groot geweest. Een groot deel van zijn
leven heeft hij doorgebracht in Genève,
waar hij met het doel om predikanten
op te leiden in 1559 een academie, de
huidige Universiteit van Genève stichtte.
Hij overleed in Genève op 27 mei 1564.
Vooral in ons land heeft het calvinisme
grote betekenis gekregen.
John Knox, waarschijnlijk geboren circa
1513 (sommige bronnen vermelden
1505) in een voorstad van Haddington
(Schotland) als zoon van de welgestelde
William Knox. Hij kreeg een liberale
opvoeding zoals die toen in de Schotse
Kerk heerste. Over zijn studietijd aan de
Universiteit van St. Andrews is weinig
bekend. Op een tijdstip vóór 1540 werd
hij tot priester gewijd. Zijn verandering
van inzicht wordt toegeschreven aan
studie van de kerkvaders, zoals Augustinus
en Hiëronymus. In 1545 publiceerde hij
zijn eerste artikel over het protestantse ge
loof. John Knox groeide uit tot de meest
invloedrijke Schotse hervormer en hij
wordt beschouwd als de grondlegger van
de Presbyteriaanse Kerk van Schotland.
Hij overleed op 24 november 1572.
En dan zeker niet te vergeten 'onze eigen'
Geert Grote, die - lang voordat Zwingli,
Calvijn en Knox geboren werden - als
grondlegger van de Moderne Devotie
een belangrijke rol vervulde. Geert
Grote werd in 1340 geboren in een rijke
handelsfamilie in de belangrijke Hanze
stad Deventer. Op jonge leeftijd verloor
hij zijn beide ouders aan de pest. Na zijn
schoolopleiding studeerde hij aan de Sor-
bonne in Parijs geneeskunde, theologie en
kerkelijk recht. In het jaar 1372 kwam er
een drastische verandering in zijn tot dan
toe weelderig leven. Na een ernstige ziekte
en onder invloed van de mysticus Jan van
Ruusbroec besloot hij een ascetisch leven
te gaan leiden. Vier jaar lang verbleef hij
in een klooster. Vanaf 1379 trok hij rond
als boeteprediker. Hij pleitte voor een
sobere en persoonlijke geloofsbeleving en
verwierp de begeerte naar rijkdom en het
nadrukkelijk streven naar eer en aanzien
van de geestelijkheid.
Geert Grote overleed in 1384, evenals
zijn ouders aan de pest. Na zijn dood
ging met de stichting van een klooster in
Windesheim alsnog een grote wens van
hem in vervulling. Vanuit dit klooster
verspreidde de Moderne Devotie zich
verder. Beroemde personen als Deside-
rus Erasmus, Jeroen Bosch en Thomas
a Kempis zijn er door beïnvloed. Als
voorbereiding van de Reformatie heeft
het werk van Geert Grote veel betekenis
gehad.
Maarten Luther
Toen Maarten Luther op 10 november
1483 in een mijnwerkersgezin in Eisleben,
een kleine stad in de Duitse deelstaat
Saksen-Anhalt werd geboren, was het
einde van de Middeleeuwen in zicht. De
overgang naar de Vroegmoderne Tijd, als
een nieuwe episode in de wereldgeschiede-
iiim.l.X. IMHlU.tVl
