icjiilft
£itn Stfcofecn
o( bt IDct
6
7
ski* gfrtwihnflfprii ^rmni
Tftirïarcjiii
^vsilï Sw <4>mtmmrn
^WSbcAd ójirbrnrW
Biezelinge, overzicht van de tekstborden. (Foto F.G. Lindenbergh-Lepoeter.)
als visuele verbinding een bord - gelijkend
op een arend met breeduit gespreide vleu
gels - met daarop een opengeslagen Bijbel
en de tekst Heere dat uwe oogen dag en
nacht open zijn over dit huis 1 Koningen
8:29). In verband met een betere verdeling
van de hoeveelheid tekst over de beide
borden is afgeweken van de oude stan
daard, geboden 1 tot en met 4 links en
geboden 5 tot en met 10 rechts.
Het is de visie van de kunstenaar versus de
traditie. In dit opzicht eigenlijk een vorm
van modernisme. Trouwens, de hand van
de grafisch kunstenaar Melse is overdui
delijk herkenbaar. De borden zijn vol met
ornamentiek en veel kleur en dat komt de
leesbaarheid niet ten goede.
Enkele jaren geleden is de Mozeskerk
uitgebreid en heringericht. Hierbij is de
preekstoel verplaatst naar de noordwand.
De tekstborden zijn na restauratie op de
oude plaats opnieuw tegen de oostwand
aangebracht. Door het hierdoor ontstane
open muurvlak tussen de borden verdient
dit geen schoonheidsprijs.
5. Gapinge, Torenkerk (PKN)
De Torenkerk te Gapinge is in vergelijking
met het merendeel van de dorpskerken
op Walcheren, gaaf bewaard gebleven.
Vanaf 1949 is het koor voor de eredienst
in gebruik, tegenwoordig voor de Pro
testantse Kerk Veere en Gapinge. Tegen
de noordwand van het koor hangt het
tiengebodenbord, waarvan de ouderdom
te schatten is op de tweede helft van de
negentiende eeuw. De woordkeus is geba
seerd op de Statenvertaling, waarbij de
woordvormen c.q. de spelling zijn gemo
derniseerd. Het meest opvallend wat dit
betreft - op dezelfde wijze als in Baarland
- is het gebruik van het woord Heer in
de plaats van Heere. Zeer ongebruikelijk.
Ook is er een overeenkomst met de Hei-
delbergse Catechismus.
Daarnaast is er eveneens een overeen-
Gapinge, het
tiengebodenbord.
(Collectie kerk Gapinge.)
komst met Arnemuiden; men heeft zich
niet gehouden aan de gangbare verdeling
van de geboden over de twee velden van
het bord. Ook hier loopt de tekst van
het vierde gebod over van het eerste naar
het tweede veld. De duidelijk zichtbare
krimpnaden tussen de planken geven aan
dat restauratie gewenst is.
6. 's-Gravenpolder, Maartenskerk
(PKN)
Tegen de noordwand van het koor zien
we het fors uitgevoerde, nogal compact
en plomp aandoend tekstbord. Op het
middenpaneel de Tien Geboden, links
daarvan het Onze Vader en rechts de
Geloofsbelijdenis. De combinatie van
de kleur van de ondergrond met de tekst
maakt dat de leesbaarheid van het grootste
deel van het bord zeer slecht is. Voor het
bord met daarop het jaartal 1643 is de
basistekst geleverd door de Statenvertaling
van 1637. Toch zijn er kleine spellingsaf
wijkingen en bijvoorbeeld het ontbreken
van gesnede voor het woord beelden. Inte
ressant is ook dat de u telkens voorzien is
van een diakritisch teken, zoals gebruike
lijk in oude handschriften. En een verkor
tingsteken op een e aan het slot van een
woord. Al met al maakt het een tamelijk
conservatieve indruk in spelling en woord
vormen in relatie tot de Statenvertaling.
Aan de oostwand van het zuidelijk
dwarspand hangt een schitterend uit
gevoerd - niet van een jaartal voorzien
- bord van bescheiden afmetingen. De
IK imrfrHlIB li* Uod rit** jiw^dwhier npth uw dietisUmwh nofhu
Igjjjli Innd.inlhrf rijen-,(hup uil -*
Hrt I' (.ehuri
l>i] £'iU gt en m trrt* {■•HtatvtMirTJiijii
AangfZK-lii febbm
Gijzult li een greint hWkUiocti
w|riiriiflm<ugd nocku
'<»mrielmg]rttemu««i
iesitortwiipeftdrllR
rC
'J
.Vhnri
iktti VlU:
e*nlöe öE'Üj fWiihnjökr^ vim het„
vqn in ctfn bftnel is noiji von liet geen
onder op de si arde w.noth van hel geen
inde valere i onder dr &nrric.is.(>ij zuil
uVoor heul el buigen.noch hen*Hemii
wiml lK.deE(KER.ii w (axIjMmecmij^erig
IrfKi.dH* de ristin ud der vademt luimde
nan rit* kindrrvn.mm het derrie ennanhel
vierde lid dngenrmlie mij haten en doe
l« rrolmrti Vjrhl na* (luikendendergenen
rik* mij l»efheW»en,pn mijiv geboden onder
Houden.
I IfelStfrbod.
(«ij zult den Ninnm des HEKKEN iros Gods
niet ijilelijklgdintikeni^Anl do HEER zal
niet Ansthuldig houden riiczjjn muim ij.
«lelijk gein pikt
Het4'Cet|od.
Gedenk den Snblialdoj»jeii heiligt diem
z,es ringen zuil gij iirÜehlen en lil uw
werk doen. fci nar de zmenric ring fs de
SnbbnlriasjllöiRFN wh Garis,rinn zult
gij geen werk doen,gij,nojrh uw zoon,n«vel)
veenoeh uw
|M)wtpnisAvnnl I
den hemel en L
en nlleswoirianr I
(knSnHmt
worden irj heiland dat u ilc
de ij «de genu wikt .ric zrt
mifcdttuw /pgencirdpi
do& en heilig*»* hem
fïMTGeU
Eek u* aderen uwenxKSler.op<lAluwcdn
gcfe verlen*
HEjSR.uwGt:
hetO Gebitri.
(«ij zuil niet iloodslttni
Het TSGelitwi
G^jzult niet echtbreken
Het N-Gefjod
Gij 7Ull niet stolen
iH^QI^Ed;
GIJ/uil jii:eionls*'h« getuigenis sjire
kên lege i uwen nu Hst o
HelKtfGeM
G||zult.niet hegt eren unMinnslon luiis
gil'/ult j I u lit'geeren uf sn roeden vrou a
iHclr/.ijn rilehjtl knecht pot I» zijne dienst
niilngtl.itiMih tljn os nm li zijne/,et noch j
kis rinUonu* e nnnsle is
's-Heer Arendskerke, het tiengebodenbord. (Foto Johnny de Kok.)
Hulst, het tekstbord links. (Foto L.M. van der
Gouwe.)
onttrekken dat men in de jaren veertig of
vijftig van de vorige eeuw met weinig res
pect voor de historische waarde het tekst
bord in een modern jasje heeft gestoken.
8. Hulst, Protestantse kerk (PKN)
In Hulst is er op kerkelijk gebied sprake
van een aparte geschiedenis. In 1645
werden de katholieken gedwongen om de
Sint Willibrordusbasiliek te verlaten. De
gereformeerden namen de kerk toen in
bezit. Daarna werd in 1807 een overeen
komst van kracht waardoor het gebruik
van de kerk vanaf die tijd gedeeld werd
tussen hervormden en katholieken. Een
stenen scheidingswand deelde de kerk
letterlijk in tweeën. Aan deze situatie
kwam in 1929 een eind, toen enkele jaren
durende onderhandelingen leidden tot
een volledige teruggave van de basiliek aan
de katholieken.21
Op grond hiervan namen de hervormden
in 1930 de nieuw gebouwde zaalkerk
aan de Houtmarkt in gebruik. Kansel,
herenbank, koorhekken, kroonluchters en
een tweetal tekstborden zijn toen naar de
nieuwe kerk overgebracht.
De tekstborden met een sierlijke ovale
vorm hangen aan beide zijden van de
preekstoel, links met de tekst uit Johannes
17:3 en rechts met de tekst uit Mattheüs
22:37. Het zwierige schuinschrift op de
borden oogt modern en professioneel.
Het ziet er naar uit dat de borden dateren
uit de periode halverwege de negentiende
eeuw. De tekst is gebaseerd op een eigen
tijdse versie van de Statenvertaling, maar
7. 's-Heer Arendskerke, Petruskerk
(PKN)
In het gaaf bewaard gebleven interieur
in deze kerk valt het oog direct op het
boven de preekstoel opgehangen royaal
en robuust uitgevoerde tekstbord, met
daarop de tekst van de Tien Geboden.
In de Voorloopige lijst der Nederlandsche
monumenten van geschiedenis en kunst
staat dat het bord dateert uit het midden
van de zeventiende eeuw en dat het in
1906 gerestaureerd is.18'
In de kostenraming voor de restauratie,
opgemaakt door architect J. Verheul op
16 september 1905, lezen we: Het wetbord
te restaureeren, de letters op te halen en de
achtergrond bij te werken en vlak te maken,
wordt begroot op f80,-.'9'
Een foto van de Rijksdienst voor de
Monumentenzorg van omstreeks 1960
toont ons het bord zoals het er nu uitziet;
een zwarte ondergrond en daarop in een
modern lettertype de tekst van de Tien
Geboden die - op enkele slordigheden na
- overeenkomt met de uitgave 1941 van
het Nederlandsch Bijbelgenootschap.20
Het is moeilijk om ons aan de indruk te
's-Gravenpolder, het tekstbord in het zuidelijk
dwarspand. (Foto Frans Koens.)
op rijm gezette tekst hierop herinnert de
kerkganger er aanghebenedijdt (gezegend)
te worden als hij of zij de armen gedenkt.
Het is een interessant geheel; het woord
ghebenedijdt verraadt - hoewel het ook
voorkomt in de Psalmberijming van
Datheen - een katholieke afkomst en wat
te denken van wordij in plaats van wordt
ghij en de oude tweede naamvalsvorm
barer. Het is niet denkbeeldig dat dit
bord als grote uitzondering van ver vóór
de Reformatie dateert. Ook een relatie
met de rederijkers is niet uit te sluiten. In
's-Gravenpolder was de rederijkerskamer
De Fiolieren lange tijd zeer actief.
IK bon do HEERE uw
rüod then uil Egvptelnnd L.;;'
f( uit hot diensthuis uitgeleid hob
sg Hel eerste gebed
tiij /,ull geen andere goden vutir
mijn «wii{'ezUKI beUum
'Hel Ih eede gebod
zult ^osntticn boiml, tuxh
oiiiöt' (jolijkonii muk<:ii van hotyoon
d \l iKiVt'Ti ui tic benul isnuh van hel-
óeen d?.t uhkt up de aanic isnub van
lut(jont «lal inde vatoren under de nar
de ts.Gij zult li vuur die nii-t linie en tuuh
bon dienen: want IK.de HLI'.RL uw (nul
ben een iiseriy Oud,dio de misdaad der
vaderen bezoek,aan «jekinderen,aan bet
derde en aan hel vierde lid det\'cnen die
Mi] halen,en doe barnilujidiCjlieid aan
duizenden derCenen.die Mij liefhebben
en mijne tfobudon onderhouden
Hal derde gehor/^.
(jij zuil den naam des* H F.ERhN uws
Gods niet ijdelijk yobnnkon want (Ie
HKFRIC zal nud niiscbuldiö boudtn.die
zijn naam ijdelijk Qebrtiikl.
Hel vierde gebod
Gedenk den Sabbalibuj.dalyij dien
beili^dzes dayen zuilC>ijJarbeulen en
al uw werk di enmaar de zovc;
is do Sabbili des HtLRhN uws beds
dan zult riij^een werktloon.nncb uw
/nun .not li iiw dcc bier, noch uw
dienstknecht.,noch uw dionslmaocd,
nu( b uw vee,noch uw vreemdelitiy die
in uwe poorten is.Wantin /.es daQen
beeft de HEERE den hemel en de aar
de gemaaktde zee,en alles wat daar
'rus,en Hl} rustc» ten zevende da-
gpdaaiom zi'Oendo de HEl'-Rl". den
hiibbald.ig.endieiliydo deivzolve -
Hef vijfde gebod
Eert uwen vader en uwe moe
der. o[)da! uwe ila^en verlengd
worden in bet land dat 11 ue
HEERE God geeft
Het zevende gebod
Gij zult niet echtbreken
Hel dtblsle gebod
Gij zult niet stelen
Het negende gebod
Gij zult geen valsche getuigenis
spreken tegen uwen naaste
