Het Ge-be-d ^onzea Heje-ren.
■jai5tv^tiiDcr TJictn öt> qaunru 5t)l
7/
lalJalfetognini
'u\p uamntocrbc grljciUgti.
u\n Ugump,vi)k houii'.
ïDuliuI ae^dficbirg^h tnbm Ijruui aï.soo ooh
op MrbiWcf oupijlen cup tJóaclpl^dj buooti
©rrarrf om? 0115e ^r]jiifócu.gidpih oolomi
lierprPen 0115m ^cljuïöruörcu
TteiDotijSturt uaiei5Ofhui0nitirir tinJo# on$
tuin Den boo3en
ilpflut utu ip ljet hotunürpk, Deftrarïjt en De
])rerIjtilüjetO in erutm$jnb 3mm
i
t
JJrtViiriïf öniiniitfn,,
'Sl,r llriu V!'7 nriiii ii nuf-fc'iitt. L)ir li-Hik,^
SVWntlfëfrWifoaiif' jvrf) L
13
lp, (rftu i^'ismWjp iK lirtiii órtó "uotfa
12
Sint Maartensdijk, het bord met het Onze Vader. (Foto F.G. Lindenbergh-Lepoeter.)
Sint Maartensdijk, de keerzijde van het bord met het Onze Vader.
(Foto F.G. Lindenbergh-Lepoeter.)
zijn beide zijden zichtbaar.
Nadere bestudering van de borden in
deze kerk levert een verrassend beeld op.
Op alle drie de borden zien we namelijk
tekst die aangebracht is in het begin van
de zeventiende eeuw, omstreeks 1610 en
tevens tekst die twee eeuwen later is aan
gebracht, in 1806.
Om te beginnen het grote tiengeboden-
bord. De kopregel uit Deuteronomium
4:2, als waarschuwing om de Tien Gebo
den serieus te nemen, er niets aan toe te
voegen en er niets van af te doen, luidt als
volgt: Ghij en suit daer niet toe doen dat ik
u gebiede ende en suit daer oock niet af doen.
Anno 1612. Als we de vergelijking maken
met de tekst in de Deux-Aesbijbel, uitgave
1609, dan zien we dat deze identiek is.
Alle overige tekst op het bord, de Tien
Geboden en aansluitend de tekst uit Mat-
theus 22:37-40, is gebaseerd op de Sta
tenvertaling, zelfs op een aantal plaatsen
moderner dan de uitgave 1797 hiervan.
Op het linkerpaneel staat onderaan 1806,
het jaar dat de oorspronkelijke tekst is
verwijderd en de nieuwe is aangebracht,
op het rechterpaneel de letters L.V.S., de
initialen van de schilder Leendert van
Splunter.
Op de andere twee borden, waarop geen
jaartal te lezen is, zien we de Geloofsbe
lijdenis en het Onze Vader in dezelfde
moderne uitvoering als de Tien Geboden.
Op de keerzijde hiervan staan vier, respec
tievelijk vijf verklarende teksten uit het
Oude en Nieuwe Testament. Deze zijn
volledig ontleend aan de Deux-Aesbijbel
en dus bij de overschildering van de voor
zijde in de negentiende eeuw ongemoeid
gelaten. Zo ademt de voorzijde van deze
borden een geheel andere sfeer dan de
keerzijde. Is dit zo gedaan uit overwe
gingen van kostenbesparing of gewoon
nonchalance?
De kerkrekeningen geven ons informatie
over de schilders van de borden. In de
rekening over de jaren 1609-1611 staat
vermeld dat noch is betaeltaen Cornelis
Pancraessen schilder van Thijen geboden te
schilderen ende het Vader onsse... De kosten
bedroegen Vis. 16.13.4.
Aan de schilder Leendert van Splunter
werd in 1806 betaald, zowel voor verf-
werk als voor glas zetten. Dat waren
bedragen van Vis. 12.8.8 en 12.-.-.29:
16. Tholen, Hervormde kerk (PKN)
Tussen de pilaren in het koor hangt een
door de Reimerswaalse schoolmeester
Ingel Jooszn. Mol geschilderd tekstbord,
met aan de ene kant de Tien Geboden en
aan de andere kant een drietal Bijbeltek
sten, twee uit de brief van Paulus aan de
Romeinen en één uit de eerste brief van
Johannes. Het tekstbord is aan de voor
zijde voorzien van het jaartal 1581, met
daaronder de tekst RFN1741. De bete
kenis die we hieraan kunnen toekennen
is renovatio factus novum (als restauratie
nieuw gemaakt in 1741). Onder het hui
dige schilderwerk is een oudere afbeelding
aanwezig, mogelijk uit de katholieke peri
ode. Een frappante slordigheid is dat de
schilder wisselendghebodt engebodt op het
bord aanbrengt. Ook het gebruik van godt
in plaats van Godt is niet volgens de regels.
De slechte staat van onderhoud waarin
het tiengebodenbord zich bevindt, wijst
erop dat binnen afzienbare tijd een gron
dige restauratie zeer gewenst is.
17. Wemeldinge, Maartenskerk (PKN)
Evenals in Baarland heeft men hier het
halverwege de achttiende eeuw geplaatste
koorschot in een latere periode als tekst
bord in gebruik genomen en wel op een
zeer kleurrijke en uitbundige manier. De
schilder heeft blijkbaar van de kerkmees
ters de vrije hand gekregen om de ruimte
rondom de teksten van tot de verbeelding
sprekende voorstellingen te voorzien.
Het is de traditionele opstelling, de Tien
Geboden geflankeerd links door het Onze
Vader en rechts door de Geloofsbelijde
nis. De figuur van Mozes torent er hoog
bovenuit.
l'.-iStffmillui!/ iw 'Wf.fflisf
Tholen, de voorzijde van het tiengebodenbord. (Foto T. Lepoeter-Boes.) Tholen, de keerzijde van het tiengebodenbord. (Foto T. Lepoeter-Boes.)
Trachten we de ouderdom van de tekst
te bepalen dan blijkt bij nauwkeurige
beschouwing het modern uitziende sier
lijke schuinschrift dat niet eenvoudig te
maken. Van drie edities van de Statenver
taling - die van 1637, die van 1754 en een
uitgave van 1795 - stemt geen enkele in
woordvormen en spelling duidelijk met de
gehanteerde tekst overeen. Het bord lijkt
zelfs duidelijk jonger en moderner dan de
tekst in de Statenvertaling van 1795.
De schrijfwijze van zulten ook overigens
de z in een woord als aangezichte komt in
geen enkele uitgave van de Statenvertaling
tot 1795 voor. Ook het feit dat op het
bord dey ettelijke keren vervangen wordt
door een i (in uit bijvoorbeeld) wijst op
een jongere uitgave. Daar tegenover zien
we dey weer wel ingebruykt engetuygenis-
sen. Zo ook zien we de vervanging van het
oudere beelt door het moderne beeld. Al
met al niet erg consequent, eerder een wat
slordig taalgebruik. Het wijst op een nogal
willekeurige, vroeg negentiende-eeuwse
aanpassing van de Statenvertaling.30
De vraag of de geschilderde taferelen tege
lijk met de tekst zijn aangebracht, kunnen
we niet beantwoorden. Een foto van het
koorschot is te zien bij het artikel Op de
scheidingslijn tussen koor en schip in bulle
tin nr. 77 november 2017, pag. 21.
18. IJzendijke, Mauritskerk (PKN)
Evenals in de Oostkerk te Middelburg
werden ook in deze voor de protestantse
eredienst gebouwde kerk kort na de bouw
tekstborden aangebracht. Om te beginnen
tegen de noordelijke wand in 1620 het
robuust uitgevoerde tiengebodenbord,
vervaardigd van gepolychromeerd eiken
hout. Op de forse kroonlijst zien we drie
met als teken van waardigheid door een
grafelijke rangkroon gedekte wapenschil
den, links met het wapen van IJzendijke,
rechts dat van Holland - tevens van de
Generaliteit - met de klimmende leeuw.
In het midden het wapen van Oranje
Nassau, gevoerd door Prins Maurits en
O
omgeven door het devies van de Orde
van de Kousenband: Honisoyt qui maly
pense (Schande aan hem die er kwaad van
denkt).31
De tekst op het bord is zodanig verweerd
dat grote delen nog nauwelijks of niet
meer leesbaar zijn. In een cartouche
onderaan het bord een nogal opmerkelijke
bijbeltekst (1 Timoteüs 5:17): De ouder
lingen die wel regeeren sullen dobbele eere
weerdich geacht werden, voornementlijc die
arbeyden inden woorde ende leere.
De kwaliteit van dit schitterende tekst
bord is van dien aard dat een gedegen
restauratie noodzakelijk is. We spreken
de hoop uit dat binnen afzienbare tijd de
t„., m.v. io.v
w a f r _j-7
o -x
IJzendijke, het bord met een tweetal Bijbelteksten. (Foto J.W.P. Prins.)
