12
omdat er in Zeeland nog altijd kerken
worden bijgebouwd, veelal in de hoek van
bevindelijke en orthodox gereformeerde
denominaties. Daarnaast bestaat er nog
geen eenduidige definitie over wat nu
precies kerkgebouwen zijn. Zo was het
bijvoorbeeld aanvankelijk de vraag of de
Koninkrijkszalen van de Jehova's Getui
gen daartoe gerekend konden worden,
mede omdat deze gebouwen vaak niet als
kerkgebouw herkenbaar zijn. En als syna
gogen mogen worden meegeteld, geldt dit
dan ook voor moskeeën?
Hoe dan ook, deze definities zijn niet het
belangrijkste aspect, want dit is niet sub
stantieel van invloed op het aantal kerken
per gemeente en daarmee op de hoogte
van de uitkering. Belangrijker is dat alle
religieuze groeperingen een rol krijgen in
het proces. Want hoewel een betrekkelijk
nieuwe tendens, wordt ook in Zeeland het
fenomeen van 'migrantenkerken' steeds
belangrijker. Daarvan zijn er al enkele,
onder andere voor Molukkers Vlissin-
gen) en voor Kopten (Kapelle). Maar ook
nieuwe' andere geloven zoals de Islam
en het Hindoeïsme zijn van belang. Hun
aanwezigheid binnen de Zeeuwse samen
leving biedt ook kansen voor hergebruik
van religieus erfgoed, ook al zal dit (nog)
niet direct voor elke geloofsgemeenschap
bespreekbaar zijn.
Bisdom ziet kansen
De bijeenkomst in Oost-Souburg werd
bezocht door 45 mensen, gelijkelijk
afkomstig van de verschillende overhe
den (wethouders en ambtenaren) en
kerkelijke organisaties, met nog enkele
vertegenwoordigers van andersoortige
organisaties. Het was opvallend dat zowel
het Bisdom Breda en de PKN met ieder
zes vertegenwoordigers goed vertegen
woordigd waren. Het Bisdom had zelfs
voor alle aanwezigen een informatiemap
meegenomen met daarin een brief van
de bisschop, monseigneur Jan Liesen. De
bisschop schrijft daarin zeker de kansen
te zien die de gemeentelijke kerkenvisies
bieden voor het behoud van kerkgebou
wen, bij voorkeur in haar primaire functie,
en - als dat niet meer mogelijk is - in een
nieuwe functie die respectvol is voor het
voormalig gebruik.
Floor Vierenhalm van de gemeente Rot
terdam - één van de pilotgemeenten
voordat de regeling officieel van start ging
- schetste het proces van het opstellen van
De voorlichtingsbijeenkomst in februari 2019, met (v.l.n.r.) Jan van de Voorde (dagvoorzitter van
Erfgoed Zeeland), wethouder Peter Ploegaert (gemeente Sluis), Floor Vierenhalm (gemeente
Rotterdam), en Frank Strolenberg (landelijk projectleider Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed).
(Foto D. Koren.)
een kerkenvisie in haar stad met ongeveer
150 kerken. Het blijkt in Rotterdam geen
onderwerp dat erg leeft bij haar collega's,
terwijl het onderwerp niet alleen betrek
king heeft op monumenten, maar ook op
beleidsterreinen als economie, ruimte en
leefbaarheid. In weerwil van de gewenste
planmatige aanpak blijkt het proces in de
praktijk chaotisch' te verlopen. Dit hoeft
volgens landelijk projectleider Frank Stro
lenberg van de Rijksdienst voor het Cul
tureel Erfgoed overigens geen probleem
te zijn, ofwel omarm de chaos'. Frank
gaf ook aan dat in sommige gemeenten
het proces juist wordt verlengd zoals in
Sudwest-Fryslan, een andere van de zes
pilotgemeenten, juist omdat het zo goed
gaat en er zoveel naar boven komt!
Vertrouwensband
Het opbouwen van een vertrouwensband
is dan ook een van de belangrijkste effec
ten van het opstellen van een kerkenvisie.
Hoewel in Zeeland de lijnen meestal kort
zijn, leert de ervaring vanuit het Platform
Historische Kerken (2007-2016) dat de
banden tussen kerk en overheid niet in
elke gemeente even hecht zijn. Afhanke
lijk van de politieke kleur bleken er wel of
geen contacten met kerkgenootschappen
te zijn. Het nieuwe Rijksbeleid heeft ech
ter geleid tot een bijzondere samenwer
king tussen de Statenfracties van de PvdA
en de SGP. Beide fracties zijn - ieder van
uit een ander vertrekpunt - van mening
dat religieus erfgoed van belang is voor de
provincie Zeeland. Beide fracties hebben
in het voorjaar hun fractiegenoten in de
verschillende gemeenteraden aangeschre
ven en middels breed aangenomen moties
heeft een meerderheid van de gemeenten
een opdracht vanuit de Raad gekregen om
een kerkenvisie op te stellen.
De inzet van ambtelijke capaciteit is in de
discussie daaromtrent misschien nog wel
het belangrijkste vraagpunt. Want uitbe
steding of niet, alle gemeenten waren het
er op de genoemde voorlichtingsdag van
Erfgoed Zeeland roerend over eens dat
de regierol primair bij de gemeente zou
moeten komen te liggen. Een visie gaat
immers om een langdurige relatie tussen
kerk(eigenaar) en lokale overheid. Maar
niet alleen zijNiet minder belangrijk zijn
mensen van de kerkgemeenschap, omwo
nenden, maar ook de politiek en zakelijke
contacten. Er moet vooral veel gesproken
worden om elkaar te leren kennen en
gezamenlijk een proces uit te stippelen.
De manier om alle belanghebbenden erbij
te betrekken zou breed moeten zijn. Zo
wel via algemene infoavonden, maar ook
via brainstormsessies in kleinere groepjes,
één-op-één gesprekken enzovoorts, zo
lang er maar gecommuniceerd wordt.
Hoewel het van belang is dat de gemeente
de coördinerende rol blijft vervullen, ligt
de bal niet uitsluitend bij de gemeente
om de visie daadwerkelijk op te stellen.
Betrokkenheid van de kerkgenootschap
pen en eventuele andere partijen is in het
gehele proces van belang.
