DE STELTKLUUT
Boekbesprekingen
Landschap uit balans "De invloed van de natuur en de politiek op de ontwikkeling van het
landschap in de Vier Ambachten en het Land van Saeftinghe tussen 1488 en 1609.",A.M.J. de
Kraker,464 pagina's,22x28cm genaaid, gebrocheerd, ISBN 90 5345 105 6, Uitg. Mathijs te
Utrecht, prijs f 69,90/Befr. 1400, verkrijgbaar in de boekhandel.
De eerste indruk:
Het dikke boek van Adrie de Kraker ziet er mooi uit. Er is gekozen voor een prettig
lezend lettertype en een overzichtelijke lay-out. Het boek, het proefschrift waarop de
schrijver in november promoveerde, verdiende eigenlijk wel een uitvoering in een
stevige omslag, een gebonden editie in harde kaft. Wellicht was dit mogelijk
geweest als ook de gemeente Terneuzen (de enige Oost-Zeeuws-Vlaamse
gemeente die in het rijtje sponsors ontbreekt) en de Waterschappen een financiële
bijdrage hadden geleverd.
Het boek maakt een volledige indruk. Maar liefst 16 grafieken en 43 kaarten, foto's
en talloze tabellen verlevendigen de tekst. De bijlagen beslaan een kleine honderd
bladzijden met bronnen, literatuurverwijzingen enzovoort.
De titel en de uitgangspunten van de schrijver:
Met de titel wil de schrijver aangeven dat het landschap zich dynamisch ontwikkeld
en in een broos evenwicht bevindt; factoren die het evenwicht verstoren zijn natuur,
economie en politiek.
Het is goed om te weten dat de schrijver met natuur bedoelt: de zee (het water) als
eeuwige vijand, met zijn vlak langs dijken schurende stromingen en
zeespiegelrijzing, de stormen en het winterweer(klimaat) als externe factoren en de
samenstelling van de bodem, de afwatering, de hoogte van het maaiveld en de
kruinhoogte van de dijken als interne factoren.
De menselijke factoren zijn dan de economie, het economisch draagvlak, ofwel
levert de landbouw voldoende geld op om dijkherstel en -onderhoud te plegen en
de politiek. De politiek die gevoerd werd door de landheer, en de geestelijkheid in de
overgang van katholiek naar protestant en de daarbij horende oorlogshandelingen.
Met landschap bedoelt de schrijver blijkbaar alleen het ingedijkte land. Het land dat
op de zee is veroverd en tegen de zee beschermd moet worden. Het aantal hectares
lijkt van levensbelang.
Het boek sluit aan bij dat van Prof.Dr.M.K.E. Gottschalk: "De Vier Ambachten en het
Land van Saeftinghe in de Middeleeuwen." Dat de periode die het boek beschrijft
afloopt in 1609 heeft te maken met het begin van het Twaalfjarig bestand.
De inhoud:
In deel 1 wordt de ontwikkeling van het landschap beschreven tussen 1488 en 1609.
Het is een zeer volledige opsomming van alle landaanwinsten en -verliezen in deze
periode. Het aandeel van de stormvloeden wordt volgens de schrijver altijd
overschat. Door steeds opnieuw in te polderen is het werkelijke verlies aan land
beperkt gebleven. Alleen in 1509 en 1532 was er verlies van betekenis. Verder bleef
het verlies onder de 5%.
In deel 2A worden de natuurlijke processen beschreven die van invloed waren op
het landschap. Het historisch klimaat is door de schrijver aan de hand van
onderzoek van archiefmateriaal geanalyseerd. Het levert behalve de gegevens over
