Westerschelde: nu en in de toekomst.
Door: Marian Langeveld
3e Westerschelde staat al honderden jaren
tnder sterke invloed van menselijke ac
tiviteiten. In wetenschappelijke kring bestaat
al geruime tijd het vermoeden dat de in
polderingen, het verdiepen van de vaargeul
en het baggeren en storten van sediment,
grote invloed hebben op de natuurlijke pro
cessen in de Westerschelde. Met België is
overeengekomen dat de Westerschelde nog
verder uitgediept gaat worden ten behoeve
van de bereikbaarheid van de Antwerpse
havencomplex voor steeds groter wordende
supertankers. Ter compensatie van het ver
lies aan natuur door de verdieping van de
vaarweg naar Antwerpen heeft de Vlaamse
overheid geld beschikbaar gesteld voor een
natuurherstelplan Westerschelde. Wat zijn
nu de natuurlijke processen in de Wester
schelde en wat zijn de gevolgen van het
uitdiepen van de vaargeul?
Het Rijksinstituut voor Kust en Zee (RIKZ)
heeft van Rijkswaterstaat directie Zeeland de
opdracht gekregen te onderzoeken en te on
derbouwen hoe de toestand van de Wester
schelde tot nu toe is veranderd en wat de
oorzaken zijn. Onderstaand artikel maakt ge
bruik van uitkomsten van dit onderzoek.
Het getij, de drijvende kracht
De Westerschelde is een estuarium, dat wil
zeggen: het gedeelte van een rivier waar de
invloed van het getij van de zee nog merkbaar
is. Estuaria zijn van grote waarde voor de natuur
omdat ze een afwisselend landschap hebben
dat vooral door zijn geleidelijke overgangen,
veel verschillende soorten van leven kan herber
gen.
Het belangrijkste kenmerk van een natuurlijk
estuarium is de permanente verandering. In het
spel van water en land blijven stroomgeulen,
zandplaten en slikken geen dag hetzelfde. Die
dynamiek hoort bij het systeem, evenals de
geleidelijke overgangen tussen zoet en zout,
zand en slib, diep en ondiep.
ervoor dat slikken en platen beurtelings over
stromen en droogvallen en het transporteert
zand, slib, zaden en larven door het hele estu
arium.
De hoge stroomsnelheden en het transport van
veel sediment door het water veroorzaken aan-
zanding en aanslibbing op de ene plaats en
erosie op de andere plaats. Hierdoor ontstaan
typische structuren zoals meanders. Afhankelijk
van de stromingen varieert het sediment in het
estuarium van zeer zandig tot zeer slibrijk. Op
Het Hondegat in Verdronken Land van Saeftinghe
sommige zandbanken komen echte zandgolven
van bijna 2 meter hoog voor, op andere plaatsen
kan je gemakkelijk kniediep in de modder zak
ken.
De Westerschelde bouwt zijn landschapspatro
nen op uit geulen, platen, gebieden met ondiep
water, schorren, en slikken. De geulen zijn on
derverdeeld in hoofdgeulen en nevengeulen, de
schorren uit jong of volwassen, de platen en
slikken in hoog, laag, slibrijk en slibarm. Teza
men vormt dit alles een mozaïek vol afwisseling
en geleidelijke overgangen. Hoe groter de afwis
seling, hoe groter de kansen voor een rijk
geschakeerde flora en fauna.
De ecologie van het estuarium
Het voedselweb van het estuarium is zeer com
plex en bestaat uit verschillende schakels.
De basis van het voedselweb zijn de producen
ten: de bodemalgen op de bodem., fytoplankton
in de waterkolom en hogere planten op de
9