1
de noordkant doorgetrokken wordt als reser-
vaatsgebied. De zelfde vraag geldt ook de
Achterste kreek bij Hoek. Waarom wordt hier
niet overal langs de oevers in een kreek-
randbeheer voorzien? Er is aandacht voor het
peilbeheer, een klein dorpsbosje bij Hoek en
dijkbeplantingen. Wat nog ontbreekt in het
Voorontwerp is een goede landschappelijke in
passing van zowel de nieuw aan te leggen weg
N61-Westerschelde tunnel als van de nieuwe
bedrijfsterreinen langs het Kanaal. He
overheersende beeld dat blijft hangen is toch da
ondanks de goede inrichting van het land
schappelijke gebied, de toekomstige groot
schalige industriële en infrastructurele ontwikke
lingen een al te grote wissel zullen trekken ir
deze streek.
Verzuring en monitoring van ammoniak met korstmossen in Zeeland
Door: Marian Langevelc
Verzuring wordt veroorzaakt door drie stof
fen: zwaveldioxyde, stikstofoxyden en am
moniak. Het aandeel dat elk van die drie
stoffen heeft in de verzuring is niet even
groot. Zo werkt 32 gram zwaveldioxyde even
verzurend als 46 gram stikstofoxyden of 17
gram ammoniak.
Uit het rapport van het Rijksinstituut voor
Volksgezondheid en Milieuhygiëne 'Dutch
priority programma on acidification' uit 1991
blijkt dat de neerslag in 1987 van het totaal
aan verzurende stoffen 6000 en in 1989
(droog jaar) 4800 zuurequivalenten per
hectare per jaar bedroeg. Ongeveer 46%
veroorzaakt door ammoniak, zo'n 28% door
zwaveldioxyde en zo'n 24% door stikstofoxy
den. Van deze laatste twee stoffen is het
grootste deel afkomstig uit het buitenland.
Daarentegen zorgt de in Nederland gepro
duceerde ammoniak voor maar liefst een
derde deel van het totaal aan verzurende
stoffen dat op de Nederlandse bodem
terecht komt. In Zeeuws Vlaanderen echter
blijkt de Belgische bijdrage aan de ammoni-
akdepositie aanzienlijk te zijn.
Ammoniak (NH3)
De afgelopen 40 jaar is de uitstoot van ammo
niak schrikbarend toegenomen. Dit is vooral te
wijten aan de sterke groei van de rundveehoud
erij (tot 1984, daarna afname) en de intensieve
veehouderij (varkens en kippen). Het gas am
moniak komt vrij uit de mest. Een deel van de
ammoniak slaat in de omliggende gebieden
neer doordat het laag bij de grond neerkomt
onder andere bij het uitrijden van mest over hei
land (52%), uit de ventilatoren van stallen (38%)
en bij beweiding (10%). Daarnaast bindt het zich
gemakkelijk aan vochtige oppervlakken bijv.
bladeren. Uit metingen van concentraties van
door de kronen vallend water is komen vast te
staan, dat de hoeveelheid ammonium in het
oosten, maar ook in het midden en westen van
ons land heel hoog is. Alleen in de smalle
kuststrook ligt de concentratie lager. Dit komt
omdat ammoniak in de atmosfeer wordt
omgezet in ammonium. In deze vorm verspreidt
het zich over veel grotere afstanden. Toch vormt
het in sterkere mate dan zwaveldioxyde en stik
stofoxyden een regionaal pobleem. De grootste
bron van ammoniak in ons land is de veeteelt.
Landbouw is voor 62% van de verzuring verant
woordelijk. Door mest uit te rijden vervlucht
ammoniak met als gevolg zure regen, de fosfaat
en stikstof in de mest worden opgenomen door
het gewas. Bij overbemesting en bemesting
buiten het groeiseizoen van de gewassen spoelt
het fosfaat af en komt in het oppervlakte water
terecht met het gevolg van geëutrofriëerde
(vermeste, groene soep) kreken en binnendijkse
wateren en de stikstof wordt in de bodem
omgezet in nitraat en spoelt uit naar het grond
water, wat weer gevolgen heeft voor de drinkwa
terkwaliteit. In 1985 spoelde van de Neder
landse cultuurgrond 150-180 kton N in de vorm
van N03 uit naar het grondwater. Nog steeds
worden de drinkwaternormen in een aantal
drinkwaterputten daardoor overschreden.
(Maximaal toegestane concentratie nitraat in
16
