Bremrapen; ondergrondse uitzuigers
Door: Marian Langeve d
Tijdens de bloemdijktocht in de omgeving
van Terhole op zaterdag 7 juni vonden we
eerst één, later meerdere klavervreters,
Orobanche minor, een rode-lijst soort. Een
voor mij tot dan toe onbekende soort: reden
om mij meer in deze soort te verdiepen. De
Klavervreter behoort tot de Bremrapenfami-
lie. Bremrapen, of te wel Orobanches, zijn
merkwaardige organismen. Het zijn on
miskenbaar planten: de bloemstengels ri
jzen als vlammende toortsen op uit de grond
en ieder bloemetje en ieder bloempje lijkt op
het eerste oog op een orchidee. Maar er is
iets vreemds aan de hand met bremrapen:
de bloemstengels dragen nergens bladeren.
Sterker nog, de plant heeft nergens blad
groen. Bremrapen zijn parasieten, die via
hun wortels van ander planten leven.
Voor een hogere plant is dat een uitzonderlijke
levenswijze. Zonlicht en koolzuur zijn immers
overal voorhande, dus waarom afzien van de
fotosynthese? Een parasiet is, hoe voordelig zijn
leventje ook lijkt, volledig afhankelijk van zijn
gastheer.
Bremrapen hebben plantenliefhebbers altijd
gefascineerd. Het zijn dan ook bijna altijd schit
terende bloemen, net zo mooi als orchideeën,
met diepe en heldere kleuren. Voor amateurs
vormen ze echter een moeilijke groep: het is niet
makkelijk om de soorten te onderscheiden. En
soms heeft een soort weer vele ondersoorten en
variëteiten.
Bremrapen zijn echte wortelparasieten. De
planten bevatten geen bladgroen. Als het stoffij-
ne zaad uitkomt, moet het contact maken met
de wortel van de waardplant. Dat is in onze
sompige delta's niet gemakkelijk - wortels zitten
nu eenmaal onder de grond en het aangewaaide
zaad komt daar niet vanzelf. Dat een uitkomend
zaadje net bij een wortel van een specifieke
waardplant uitkomt - het gaat om enkel millime
ters - lijkt het toeval te tarten. Maar het volume
van een wortelstelsel van planten is groot, de
fijnste wortel haartjes zijn voor ons onzichtbaar.
Het bremraapzaadje wacht bovendien jaren zijn
kans af. De nabijheid van de juiste waardplant
Klavervreter en Klimopbremraap
schijnt hem chemisch te prikkelen. Vervolgen
ontstaat een ondergrondse knol, een orgaai
waarin de parasiet en waardplant innig me".
elkaar verbonden zijn.
De meeste bremrapen doen er een paar jas.
over om tot wasdom te komen. In de tussentijd
zuigen ze hun waardplant uit. Alles hebben zn
van hem nodig: water, mineralen en suikers. N.
enkele maanden tot enige jaren ontwikkelen ziel
vanuit de knol één of meer bloeistengels. Als d«
plant eenmaal boven de grond uitkomt - en ds
gaat net zo snel als een asperge - rijst d<
stengel omhoog als in een griezelfilm en ziel
tenslotte twee decimeter tot meer dan een halve
meter boven de grond verheffen. De hoogte i.c
bij de meeste soorten nogal variabel. Binnei
een paar weken kan hij tot bloei komen.
Door welke prikkel een Bremraap tot het vormer
van een bloeistengel overgaat, moet in vee
gevallen nog worden opgehelderd. Var
Klavervreter is bekend dat hij veelal pas eer
bloeistengel maakt als zijn gastheer gaa
bloeien. Andere soorten lijken juist de bloei var
hun gastheer vaak te hinderen. Sommige Brem
rapen zijn nogal constant met hun tijdstip van
12 -
