Bestemming Nederland:
Alles wat u wilde weten over ganzen
vertrekkende ganzen. In kwebbelende V-
f rmaties vliegen ze over. Wat vertellen ze
e kaar? Waar gaan ze heen? Welke ganzen-
s tort koerst door de lucht?
oor de heldere novemberlucht klinken de gelui-
c ?n van trekkende ganzen. Ze zijn er weer! Dit is
9t spectaculairste natuurverschijnsel van onze
reken, alleen te vergelijken met de tocht van
c'3 kuddes wildebeesten door Afrika,
f onderdduizenden ganzen vliegen vanuit het
jorden en oosten naar ons land om er de
rnter door te brengen op de rijkbegroeide
:horren, de grazige weiden en de wateren die
winters zelden dichtvriezen. De kleine riet-
ganzen komen van Spitsbergen, de grauwe
ganzen uit Scandinavië, brandganzen van Nova
2 ambla, rietganzen van de toendra's, rotganzen
v an de Siberische kusten en kolganzen uit een
ede strook van noordelijk Rusland tot diep in
zië. Van enkele soorten uit die gebieden over
wintert 80 tot 100 procent van de dieren in
f ederland. Alle reden om de ganzen een uitge-
breid onder de loep te nemen.
'at vertellen de ganzen elkaar?
anzen houden in de lucht oogcontact met
kaar, maar blijven ook door hun stem met
kaar verbonden. De groepen leven heel soci-
c al en binnen de groepen houden de families
van ouders en jongen altijd contact met elkaar:
ie vliegen in eikaars buurt en roepen naar
elkaar.
la een verstoring (op grote hoogte door vliegtui-
Uit: Grasduinen november 1998
gen of iets anders waar ze van schrikken) valt
de groep vaak uit elkaar. Dan roepen ze zeer
luidruchtig tot de formatie zich heeft hersteld.
Juist omdat ze op basis van ervaring (en niet
instinctief) navigeren, ontstaan er soms hele
discussies in de lucht. Een groep heeft immers
wat de koers betreft de vrije keuze, al oriënteren
ze zich vaak op de waterpartijen. Komen ze
boven een splitsende waterloop of zien ze twee
meren, dan splitst de groep zich kibbelend.
Uiteindelijk komen ze er samen altijd uit en
vervolgt de hele groep zijn weg.
Waarom vormen ganzen een V-teken in de
lucht?
Lange tijd dacht men dat ganzen elkaar in hun
V-formatie uit de wind hielden. De gans aan de
kop zou de meeste wind vangen, de vogels
erachter minder. Onderzoek naar de aërody
namica van de ganzenvleugel kon deze
gedachte niet bevestigen en tegenwoordig heeft
men de 'slipstreamtheorie' laten varen. Nu denkt
men dat de V-formatie de ganzen de gelegen
heid geeft om zowel zicht te houden op de
voorgangers als de route die gevlogen wordt,
zodat ze die goed kunnen inprenten voor latere
vluchten. Ganzen vliegen immers niet op in
stinct maar op basis van ervaring.
Voorspellen trekkende ganzen vorst?
Mensen trekken conclusies uit de vlucht van
zwaluwen en ganzen om het weer te voor
spellen. Hoogvliegende zwaluwen brengen mooi
weer, binnentrekkende ganzen nemen de kou uit
noordelijke en oostelijk Europa met zich mee.
De biologen die de ganzentrek onderzochten,
hebben het verband niet kunnen vinden. Veel
ganzen vertrekken wel met de wind in de rug en
het is bekend dat de kou vaak met een noord
westelijke stroming naar West-Europa komt.
Maar wanneer de wind onderweg draait en ze
hem tegen krijgen, trekken de ganzen gewoon
verder.
Alleen echte vogelkenners kunnen iets over het
weer vertellen: als de taiga-rietgans massaal
naar ons land komt, is het in Oost-Europa
21
