r
verkrijgen van betrouwbare gegevens omtrent
de ontwikkeling van gewassen een juiste
beschrijving van de waar te nemen groei-stadia
moet worden gegeven.
Pas halverwege de 19e eeuw werden in
georganiseerd verband de eerste fenologische
waarnemingen gedaan. Van 1894 t/m 1968
hebben er in Nederland in afwisselende vormen
fenologische waarnemingsnetwerken bestaan.
In deze netwerken werd door vrijwilligers naar
de fenologie van een aantal wilde planten en
bomen en enkele land- en tuinbouwgewassen
gekeken. Het KNMI speelde vanaf begin jaren
40 een belangrijke rol bij de coördinatie van het
fenologisch netwerk.
Naast planten zijn er ook waarnemingen aan
vogels en insecten gedaan. De
Plantenziektekundige Dienst beheert
bijvoorbeeld al sinds halverwege de 20® eeuw
een fenologisch netwerk gericht op plagen.
Verder wordt er een groot aantal waarnemingen
verzamelt waaruit fenologische gegevens te
destilleren zijn. Voorbeelden hiervan zijn de
vlinder waarnemingen door organisaties als de
Vlinder Stichting, Stichting TINEA en de pollen
waarnemingen die sinds eind jaren 60 door het
Academisch Ziekenhuis te Leiden verzameld
worden.
Deze historische waarnemingen hebben nu in
het licht van klimaatsveranderingen een grote
waarde. Op basis van deze gegevens is vast te
stellen of er veranderingen in de fenologie
opgetreden zijn en of een klimaatsverandering
daarvan de oorzaak kan zijn.
De Natuurkalender is er op gericht om met
behulp van Nederlanders gestructueerde
fenologische waarnemingen uit Nederland te
verzamelen en te analyseren. We willen met de
Natuurkalender ook beter toegang krijgen tot
fenologische waarnemingen die door mensen in
Nederland in het verleden gemaakt zijn. Veel
Nederlanders blijken namelijk al jarenlang uit
zichzelf processen als bloei en verschijnen van
insecten en vogels bij te houden.
Door oude en nieuwe fenologische gegevens bij
elkaar te brengen willen we een beter inzicht
krijgen in de volgende wetenschappelijke
vragen:
1hoe wordt de fenologie in Nederland bepaald
door het klimaat
2. hoe is de fenologie als gevolg van de
waargenomen veranderingen in temperatuur
al veranderd
3. hoe zal de fenologie onder eventuele
toekomstige veranderingen in klimaat
veranderen en
4. wat voor een gevolgen hebben al deze
veranderingen voor de ecologie, de landbouw,
de bosbouw en onze gezondheid.
Waarnemingen
Om de Natuurkalender voor een brede groep
mensen toegankelijk te maken, is gekozen voor
een beperkt aantal planten, vogels en insecten.
Veel van deze soorten zijn eenvoudig te
herkennen. Je mag zelf kiezen welke soorten je
in de gaten wil houden. Er ishiervoor geen
minimum of maximunm aantal. Er zijn echter wel
een aantal regels (met name voor planten) waar
je je bij het waarnemen aan moet houden. Om
de waarnemingen met elkaar te kunnen
vergelijken moeten bijvoorbeeld alle deelnemers
een zelfde definitie van de verschijnselen in de
natuur gebruiken. Het moment van eerste bloei
of bladontplooiing kan namelijk door
verschillende mensen op een andere manier
beoordeeld worden. Dit moet zoveel mogelijk
voorkomen worden om de wetenschappelijke
analyse van de waarnemingen goed te kunnen
uitvoeren. De regels en de definities zijn te
vinden in de handleiding: 'De Natuurkalender
voor Planten', 'De Natuurkalender voor Vogels'.
'De Natuurkalender voor Vlinders'.
Om mee te kunnen doen met je je eerst
aanmelden via een briefkaartje aan de
coördinator van het project:
Arnold van Vliet, Leerstoelgroep
Milieusysteemanalyse, Postbus 9101, 6700 HB
Wageningen of via de website:
www.natuurkalender.nl
VARA's Vroege Vogels (elke zondag van 8.05
tot 10.00 uur) zal een jaarlang elke week
aandacht besteden aan De Natuurkalender. Op
de website zullen wekelijks na de uitzending van
Vroege Vogels de resultaten van de
Natuurkalender uit de vorige week vermeld
worden, zodat je de ontwikkelingen in de natuur
in Nederland kunt volgen. Ook kan je met
andere waarnemers in discussie gaan en
zelfgemaakte foto's toevoegen.
15
