-1P- KIJKENDE PAARDENVIJGEN EN PADDESTOEL MET STOPPELBAARD Je houdt het niet voor mogelijk maar tocheen paardenvijg met tientallen 'kijkende ogen] het kan allemaal. De paardenvijg als gastheer van een kijkende paddestoel, eigenlijk een zeer kleine soort (microfungi) die toch met het blote oog nog zichtbaar is. Dit verhaal kan overal plaats vinden als er maar een paard en een stukje grasland (weiland) aanwezig is en natuurlijk ook een figuur die dit opmerkt. De ingewikkelde sleutel die leidt tot de groep waartoe deze microfungi behoort ga ik u besparen, maar het is wel een Pilobolus soort. De naam Pilobolus komt eigenlijk uit het Grieks en betekent ïk werp mijn hoed". Inderdaad, deze schimmelsoort kan zijn hoedje wegwerpen of beter gezegd wegschieten. Wanneer je een paardenvijg doorbreekt en op het breukvlak zitten oranje roestig gekleurde schimmeldraden (mycelium) is het wel zeker dat de vijg besmet is met een Pilobolussoort. Op deze schimmeldraden ontwikkelen zich glazig doorzichtige (hyaline) steeltjes met een blaasvormig uiteinde. Het lijken wel miniatuur flesjes welke ondersteboven staan. Op het uiteinde wordt een sporenkapsel gevormd waar in een gecutiniseerd vlies de sporen rijpen. Bij rijpe sporen is dit kapsel zwart. De opgeblazen steel heeft bovenaan verdikte wanden (zie tekening) waardoor er een lensachtige werking optreedt. Trouwens het geheel ziet er in het zonlicht schitterend uit, precies kristal, vandaar de naam crystallinus. Er zitten in het protoplasma, een algemene naam voor de levende cellen aanwezige eiwitrijke vloeistof, plaatselijk carotinoide pigmenten, zoals het staafjesrood in het menselijk oog. Dus deze schimmel kan eigenlijk zien, al is er geen sprake van voorwerpen in de omgeving zien, maar kan wel onderscheid maken tussen licht en donker. De fotoperceptie (lichtwaarneming) zorgt ervoor dat het sporenpakketje op de top altijd recht op de invallende lichtstralen wordt gericht, eigenlijk een zonaanbidder. Door toedoen van het zonlicht neemt de osmotische druk in de Door: Lucien Noens blaasvormige steel toe en plotseling wordt het zwarte petje met een krachtig straaltje vocht weggeschoten. Met ca. 7 atmosfeer druk en met een snelheid van ca. 200 km/uur wordt het pakketje ongeveer 2 a 3 meter ver weggeschoten. Bij het losbreken van het pakketje kleeft er een kleiene druppel celvocht aan die zwaarder is als de sporenmassa, waardoor het pakketje zich omkeert met de druppel naar voren gericht. Daardoor zal het direkt vastplakken aan grassen en kruiden in de direkte omgeving en niet verstuiven. Het wachten is nu op een paard. De gecutiniseerde wand (mechanische bescherming d.m.v. derivaten van vetzuren) zorgt ervoor dat het sporenpakketje veilig de maag en het darmstelsel passeert en later in de verse paardenvijg de schimmel tot ontwikkeling komt. Een zeer lange weg voor zo'n kort leven. Dus paardenhouders let op! Alleen haver en brokken is niet goed voor het paard, maar ook niet voor Pilobolus crystallinus. Paddestoel met stoppelbaard We zien hier een knopschimmel op Streepsteelmycema. Het geheel lijkt op een stoppelbaardachtige toestand op de hoed van een paddestoel. Lange glasachtige haren komen uit de hoedhuid met aan het uiteinde een witachtig bolletje waarin de sporen worden gevormd. De zwarte bolletjes herbergen de rijpe sporen. Ook het Elfenschermpje (Mycena pura) is dikwijls het slachtoffer van deze Knopschimmel, eigenlijk een lagere schimmel ofwel microfungi. Soms vind je wel eens een hondenkeutel met ook zo'n typisch uiterlijk. Deze hond heeft kennerlijk geen 'chemisch voedsel' gegeten. 10

Tijdschriftenbank Zeeland

de Steltkluut | 2001 | | pagina 12