OVERWINTERENDE VLEERMUIZEN
IN OOST ZEEUWS VLAANDEREN
Door: Sandra Dobbelaar
Regelmatig verschijnt het in het nieuws: "Jeugd
wil eigen hangplek" of "Hangplek wordt goed in
de gaten gehouden". Eigenlijk is het niets
nieuws meer. Ook niet als het gaat over zulke
plekken voor vleermuizen. Al een aantal jaren
achter elkaar worden namelijk verschillende win
terverblijven (hangplekken) gecontroleerd. Dit
om een idee te krijgen van hoe het met de vleer
muis gaat in ons land.
's Winters houden vleermuizen een winterslaap.
Bunkers en kelders zijn geschikte plaatsen daar
voor. Het vriest er niet, de temperatuur is er con
stant en de luchtvochtigheid hoog. Er zijn niet
veel geschikte overwinteringplaatsen in Zeeland.
Sinds 1997 creëert Stichting Landschapsbeheer
Zeeland daarom winterverblijven voor vleermui
zen. Enerzijds door bestaande bunkers in te
richten (leegmaken tochtvrij maken deur en
invliegopening). Anderzijds door aanleg van
nieuwe bunkers. Oude duikerelementen worden
achter elkaar geplaatst, met grond afgedekt en
door een deur met invliegopening afgesloten.
Nog steeds is in geen enkele van deze speciaal
gecreëerde winterverblijven een vleermuis aan
getroffen. Momenteel worden er dan ook geen
meer aangelegd. Wel succesvol zijn de al be
staande bunkers die speciaal aangepast wer
den.
In januari werd het jaarlijkse inventarisatierondje
weer gemaakt. Gestart werd in de bunkers van
het Hertenkamp bij Groede. Niet alleen aantal
en soort worden dan genoteerd, maar ook de
exacte plaats waar vleermuizen hangen en hóe
ze hangen. Niet alle vleermuizen hangen name
lijk netjes aan de achterpootjes aan het plafond.
Sommigen hangen aan de muur, alleen of met
meerdere samen of soms zitten ze ergens hele
maal tussen geklemd. Het is daarom belangrijk
altijd langzaam en heel nauwkeurig alles af te
zoeken. Vervolgens werden de Steenen beer en
enkele bunkers in de wallen van Sluis bezocht,
de ruïne te St. Anna ter Muiden en een reeks
bunkers te Retranchement.
's Middags stond oost Zeeuws-Vlaanderen op
het programma. Er moesten heel wat barrières
overwonnen worden om die vleermuizen te kun
nen tellen. De Keldermanspoort te Hulst bijvoor
beeld. Om in de gang te komen waar de vleer
muizen verblijven, moet je eerst een stuk door
het water. Vaak staat het water te hoog om er
met lieslaarzen doorheen te waden. Je raadt het
al: korte broek aan en schoenen, sokken, jas,
trui en wat nog meer uit. En dat in januari! Brrrr!
Gelukkig zitten er meestal heel wat vleermuizen.
Dit jaar vonden we er alleen baardvleermuizen.
De grootoor die we er vorig jaar aantroffen, zat
er dit keer niet.
Dan het bunkertje onder de oude uitkijktoren bij
Kloosterzande. Eerst lukte maar net, met hulp
van een beetje motorolie van de peilnaaf uit de
auto om het hangslot open te krijgen. Vervol
gens wilde de deur met geen mogelijkheid open.
Het is uiteindelijk toch gelukt. Helaas geen
goedmakertjes in dit verblijf. Twee oude gemet
selde duikers onder de dijk bij Hellegat leverden
één grootoor vleermuis op én een natte sok. Het
beestje zat tussen een uitgevallen voeg in het
gewelf.
Tot slot namen we nog een kijkje in de Steenen
Beer bij de Vlaamse kreek vlakbij Graauw. Deze
historische sluis is voor een deel gerestaureerd.
Om een winterverblijf voor vleermuizen te creë
ren zijn er voorzieningen getroffen. De kokers
zijn afgesloten met schotten met daarin een klei
ne invliegopening. Aan de buitenzijde zit er voor
elke koker een traliedeur, zodat mensen er niet
in kunnen. Binnen in de sluis zijn aan de gewel
ven hangplekken gemaakt. Dit zijn speciale
opengewerkte stenen waar de vleermuizen tus
sen kunnen kruipen. Hier net als voorgaande
jaren, geen vleermuizen.
Over het algemeen leverden niet alle locaties
grote aantallen op. Plekken die vorig jaar scoor
den, leverden nu minder en in sommige vallen
zelfs helemaal niets op.
De beste plek voor vleermuizen om te overwin
teren blijft nog steeds het bunkercomplex van
het Hertenkamp bij Groede, met in totaal 30
vleermuizen. Dat zijn er echter weer minder dan
vorig jaar. Tevens werd er dit jaar helaas ook de
grootoorvleermuis niet meer waargenomen.
Het gaat niet goed met de vleermuizen in ons
land. Ook in Zeeuws-Vlaanderen constateren
we deze achteruitgang. Maar de tellingen blijven
doorgaan. Niet alleen om de vleermuispopulatie
17
