IN HET DONKER ZIE JE MEER
IH
Door: Henk Baptist
"Praatje van Henk Baptist tijdens de busexcursie
van 24 november 2004.
De biologische klok is evolutionair zeer ontwik
keld, tot op celniveau genetisch vastgelegd. In
een organisme blijken vele klokjes te tikken. De
natuurlijke cyclus van licht en donker is zeer
voorspelbaar en zeer nauwkeurig. Een dier heeft
daardoor geen aanpassingsvermogen aan varia
tie/verandering en is daardoor kwetsbaar.
Lichtvervuiling leidt tot verstoring van de synchro
nisatie van al die klokjes met gevolgen die zich
op allerlei niveaus kunnen voordoen, bijvoorbeeld
in de hormoon huishouding. Daaruit komen, ook
bij de mens, tal van kleine effecten voort, maar
soms wel met grote gevolgen. Bekend is dat lage
drempelwaarden al veranderingen in gedrag kun
nen veroorzaken.
Effecten op de natuur zijn zeer onzeker; het on
derzoek is zeer complex. Wetenschappelijk on
derzoek vraagt om experimenten die beperkt met
mensen en nog niet met de complexiteit die na
tuur heet, kunnen worden uitgevoerd. Bij proeven
met landbouwhuisdieren blijken effecten op voed-
selopname, groei, gedrag, conditie, voortplanting,
geslachtsrijp worden en nog meer.
De proeven zijn tot nu toe erg zwart/wit, dus de
effecten kunnen niet één op één worden vertaald
naar praktijk van lichtvervuiling, wat een meer
sluipend proces is. Bovendien zijn de proeven
vooral genomen met dagdieren. In de natuur is
de invloed op het nachtleven het grootst
Het weinige dat we weten heeft goeddeels be
trekking op zoogdieren. Van de sluipende effec
ten op prooidieren in de natuur, bijvoorbeeld wor
men of insecten weten we weinig. De algemene
regel is dat wanneer een prooipopulatie verzwakt
het grote effecten heeft op de predator. Door een
ziekte bij gazellen sterft niet de gazelle, maar de
leeuw uit.
Bovenstaande theorie is goeddeels ontleend aan
het rapport van J.G. de Molenaar; Lichtbelasting.
Overzicht van de effecten op mens en dier. Alter-
ra-rapport 778, Wageningen.
Niet te veel theorie, laten we eens praktisch be
schouwen wat op deze plek fout KAN gaan.
Er zijn twee typen van effecten:
- Directe invloed aantrekking, verblinding, oriën
tatie
- Bioritmes dagcyclus (waak-slaap), seizoency
clus (biologische kalender)
De plaats Bathpolder
De kassen worden verlicht met een ritme afhan
kelijk van de teelt. De afscherming van de kassen
is onvoldoende. Mogelijk voldoen de schermen
wel aan theoretische waarden, maar bijvoorbeeld
de punten van de kassen zijn niet zijn afgedicht
en verlichten de omgeving. Een deel van het
kassencomplex heeft geen bovenafscherming en
veroorzaakt een lichtzuil. De ondernemers hou
den zich geregeld niet aan de voorschriften.
Geen van de kassen heeft momenteel een geldi
ge vergunning van de natuurbeschermingswet.
Tegen de enige twee kassen die wel een vergun
ning hebben (9 ha) loopt een beroepsprocedure.
Geen van de kassen heeft een ontheffing flora-
en faunawet. Handhaving vind echter niet plaats.
De huisdieren van de omwonenden vertonen
afwijkend gedrag, er broeden bijvoorbeeld vogels
in het najaar. Alle redenen om te bezien of er
effecten op de natuur kunnen zijn.
Direct werkende effecten
Sommige nachtdieren mijden lichte plaatsen,
andere worden juist aangetrokken. In ieder geval
treedt een verschuiving in soortensamenstelling
8