f
rnt meer bij kijken dan je zou denken. Wie
riveert als eerste in een mogelijk broedgebied?
het doornemen van wat literatuur over de
uine Kiekendief las ik diverse malen dat
r eestal het mannetje eerst verschijnt op de
t-oedplaats in het voorjaar (SOVON 1987).
~>e Bruine Kiekendief is een van die soorten
v aarbij de man vroeger terugkeert in het voor-
ar. Dit is niet onveranderlijk zo, want soms komt
vrouw eerst, vooral In noordelijke populaties"
schrijft Newton (1979).
Ir de regel komen de mannen kort voor de vrou
wen, maar de verschillen zijn vaak gering, niet
zelden verschijnen beide seksen tegelijkertijd,
soms het vrouwtje eerst. (Glutz von Blotzheim
1971 ven/vijst daarvoor naar verschillende au-
ti urs).
I Zuidoost Italië is bij de voorjaarstrek de man
zeer signifikant vroeger dan de vrouw en deze
atste weer vroeger dan onvolwassen vogels
i lustin Pizzari 1998).
ewoonlijk verschijnen de mannetjes het eerst
cp de broedplaats (Bijlsma 1994). Volgens New-
t n zou dit kunnen te maken hebben met het feit
dat wanneer mannetjes eerder verschijnen zij
een zo goed mogelijk territorium kunnen uitzoe
ken en dat daarna de vrouwtjes een mannetje
et het beste territorium kunnen uitkiezen. Maar
I er is zeker meer onderzoek gewenst.
esumerend. Al bij het vertrek uit de overwinte-
r nggebieden spelen sekseverschillen een rol
oor het latere broedsucces. Om te weten wie
t arst komt dienen we het geslacht van de vogel
eel precies te kunnen vastleggen. Gezien de
'Ote uiterlijke geslachtsverschillen bij adulte
ruine Kiekendieven lijkt dit een fluitje van een
ent, maar wat bij onvolwassen vogels?
;e literatuur vermeldt dat een deel van de eer-
ejaars vogels hun eerste zomer in de overwin-
taringgebieden (Mediterraan gebied, West-Afrika)
oorbrengen. Dit betekent dat deze vogels pas in
et derde kalenderjaar hier opduiken. Ze zijn dan
in hun tweede levensjaar en hebben dan een
postjuveniele en een onvolwassen rui achter de
■ug. Wanneer deze vogels hier arriveren kunnen
3 herkend worden omdat ze dan ook slag- en
taartpennen hebben geruid.
'ogels die al in hun tweede kalenderjaar, dus
mper 10-11 maand oud, terugkeren hebben
■nkel een postjuveniele rui in hun eerste winter
ichter de rug. Cramp Simmons (1980) hebben
et over enkele lichaamsveren en soms enkele
staartpennen. Is dit zichtbaar in het veld? Kunnen
de sexen onderscheiden worden in het veld? De
waarnemingsomstandigheden zoals weersge
steldheid, afstand, waarnemingsduur spelen hier
een belangrijke rol.
In hun vierde kalenderjaar hebben ze het volwas
sen kleed en dan mag herkenning geen pro
bleem meer stellen.
Canisvliet (zie tabel)
In de tabel heb ik gegevens verzameld vanaf
1973 tot en met 2005.
De laatste waarneming dateerde van 1972, waar
na 3 jaren volgden waarin geen vogels werden
waargenomen. De gegevens tot en met 1995
zijn ontleend aan het archief van wijlen Johan
van den Steen. De laatste 10 jaar zijn de gege
vens door mij vastgelegd.
In de periode van 1976-2005 is in 27 van de 30
gevallen het geslacht van de eerste vogel geno
teerd.
Blijkt dat 11 maal beide seksen aanwezig waren,
9 maal een vrouwtje als eerste en 7 maal een
mannetje! Driemaal is de sekse onbekend.
Dat is dus wel iets anders dan je zou verwachten.
Wel kan men zeggen dat in 16 gevallen één van
beide sexen eerst was. Maar de tijdsverschillen
kunnen heel klein zijn, een dag, enkele uren?
Dat heb ik niet verder uitgezocht.
Merk op dat er in 1996 twee mannen en één
vrouw eerst waren en in 1985 twee vrouwen. Met
opzet heb ik het in de 11 gevallen niet over een
koppel, maar over beide seksen, wat niet hetzelf
de is.
Over de mannetjes bestaat in feite geen discus
sie, hoewel we over leeftijd geen enkele maal zijn
ingelicht. Dit is een ernstig tekort. De vrouwen,
daar kunnen problemen opduiken. Tweede ka
lenderjaar vogels (dus in hun eerste levensjaar)
als vrouw gesekst, kunnen mannen geweest
zijn. Dit wordt dus een leerpunt bij het nieuwe
onderzoek
Opvallend. Er zijn nooit onvolwassen vogels
waargenomen. Betekent dit dat de onvolwassen
vogels inderdaad hun eerste zomer doorbrengen
in de overwinteringgebieden. Veeleer vermoed ik
zijn sommige sub-adulte vogels in hun derde
kalenderjaar zonder meer als volwassen in het
notaboekje beland.
Wanneer arriveert de eerste vogel in een moge
lijk broedgebied?
Ik vond weinig gegevens over de gemiddelde
aankomstdatum in Nederland, maar misschien
7
