Vv
m
H
Lieveheersbeestjes in Oost Zeeuws-Vlaanderen
O"
Wie kent ze niet, die grappige bolronde kever
tjes met hun opvallend gekleurde schilden
en stippelpatronen. Lieveheersbeestjes zijn
kevertjes die horen tot de familie van de
Coccinellidae, met grote en kleine soorten
tussen de 2 en 9,5 mm, in het rood, zwart,
beige of geel, met stippen of vlekken in ver
schillende patronen. Een boeiende groep,
die best wat meer aandacht verdient.
Het is een leuke groep om te bestuderen.
De dieren zijn mooi en meestal eenvoudig
te herkennen. Natuurlijk heb je daar wel een
goede tabel voor nodig. De beestjes kunnen
zelfs in het veld of aan de hand van macro
foto's op naam worden gebracht. Bovendien
kent deze insectengroep, anders dan veel
andere, niet al te veel soorten. Heb je een
beestje gevangen dan is het handig dit
in een klein doorzichtig potje of buisje te
doen. Je kunt de vangst dan goed bekijken.
Kom je er in het veld niet uit, dan kun je thuis
met goede verlichting, determinatietabel en
eventueel een binoculair nog eens rustig kijken.
Biotopen
Voedselvoorkeur bepaalt de plaats waar de
lieveheersbeestjes voorkomen. De een vindt
zijn voedsel in de bomen, de ander in het
riet, gras of kruidenrijke vegetatie. Daarbij is
dan ook nog onderscheid te maken in loof-
of naaldbomen, droge, vochtige of zelfs natte
vegetaties. Het 19-puntlieveheersbeestje is
bijvoorbeeld een soort die leeft in natte
milieus. Je vindt ze vooral op kruidachtige
planten van natte gebieden, zoals riet, grote
wederik of zegge. Wil je verschillende soorten
lieveheersbeestjes zien, dan moetje in aller
lei biotopen zoeken. Die biotopen hoeven
overigens niet groot te zijn. Als er maar veel
variatie aanwezig is. Kees de Kraker heeft in
zijn eigen tuin in Burgh (Schouwen) zelfs elf
soorten aangetroffen!
Veel soorten leven van insectenlarven. De
algemene zevenstip bijvoorbeeld leeft net
zoals veel andere soorten van bladluis. Maar
ook andere luizen, bladvlooien en larven
van bladhaantjes worden gegeten. Sommige
soorten eten planten en schimmels. Elke soort
heeft een eigen voedselvoorkeur. Het wilgen
lieveheersbeestje eet schildluizen die op wilgen
of essen leven, het heggenranklieveheers-
beestje eet uitsluitend planten uit de kom
kommerfamilie en het meeldauwlieveheers-
beestje leeft van meeldauwschimmels. Het
schitterend lieveheersbeestje heeft een
heel bijzondere voedselrelatie met de rode
bosmier. Alleen bladluizen die in kolonies
van die mieren leven, worden door hen
gegeten. In Zeeuws-Vlaanderen is de rode
bosmier zeer zeldzaam geworden. De kans
dat we het schitterend lieveheersbeestje
hier aan zullen treffen is dus maar klein.
Inventariseren
Als het zonnig weer is kan je de dieren soms
zo op bladeren en soms ook op bloemen
zien zitten. Er zijn er echter haast altijd veel
meer dan je er ziet. Een handige methode
om lieveheersbeestjes te pakken te krijgen
is met een insectennet slepen langs de bla
deren en door de vegetatie. De dieren zitten
immers vaak goed verborgen. Veel soorten
zijn nachtactief. Enkele daarvan worden
regelmatig ook gevangen met lichtvallen,
die voor nachtvlinders opgesteld staan. Het
op naam brengen van lieveheersbeestjes is
niet moeilijk. Met de Velddeterminatietabel
voor de lieveheersbeestjes van België (zie li
teratuur) en een goede loep, kun je de meeste
soorten wel benoemen. Een leuke site,
die je van dienst kan zijn bij het op naam
brengen, is Stippen.nl. Er is door de FSC
(Field Studies Council) in Groot-Brittannië
een zoekkaart uitgegeven over lieveheers
beestjes. Hoewel de tekst en namen in het
Engels zijn, is het een handig determinatie-
werk voor de meest algemene soorten. Wie
een steentje bij wil dragen aan het in kaart
brengen van deze beestjes, raden we aan
alle waarnemingen door te geven. Dat kan
oa. via Waarneming.nl of Telmee.nl. Voor
het compleet maken van de Zeeuwse lijst
en het verspreidingsbeeld, worden ook de
gegevens van deze sites gebruikt.
De resultaten
Het is alweer een flinke tijd geleden dat er
een artikel is gepubliceerd in De Steltkluut
over lieveheersbeestjes. In 1990 presen
teerden Johan Calle en Henk Verlinde een
overzicht van hun gegevens. Deze auteurs
noemden in hun artikel 12 soorten voor
Zeeuws-Vlaanderen.
Inmiddels is er door o.a. de insectenwerk
groep van het Het Zeeuwse Landschap veel
nieuwe informatie verzameld over deze dier-
groep.Tijd om de balans eens op te maken.
In Nederland komen 60 soorten lieveheers
beestjes voor (inclusief microsoorten). In
Zeeland zijn nu 26 soorten vastgesteld. In
middels zijn er in Oost Zeeuws-Vlaanderen
22 soorten opgemerkt. Er is slechts één
soort die voor 1990 wel is vastgesteld en
daarna niet meer, namelijk het hiërogliefen
lieveheersbeestje (van de Smidsschorrepol-
der te Axel).
Er zullen in de toekomst ongetwijfeld nog
wel enkele nieuwe soorten opduiken. De
microsoorten zijn hier overigens buiten
beschouwing gelaten. Alle algemenere
Nederlandse soorten zijn inmiddels ook in
Zeeland waargenomen.
De hieronder gepresenteerde gegevens zijn
afkomstig van 2 bronnen: Het ORDE bestand
van de Insectenwerkgroep van Het Zeeuwse
Landschap en www.Waarnemingen.nl.
-
*r i
gg
rP
Bij het hierboven getoonde kaartje van Oost
Zeeuws-Vlaanderen valt op dat er enkele
regio's zijn waar meer soorten zijn gevonden.
In de eerste plaats het dekzandgebied langs
de Belgische grens: daar zitten waarschijnlijk
inderdaad veel meer soorten dan in het
open polderland. Dat geldt natuurlijk ook
voor de Braakman. Een vette stip zien we
echter ook inTerneuzen, de woonplaats van
de schrijvers van dit artikel. Het gaat hier om
een zogenaamd waarnemereffect.
De verschillende soorten
Het meest algemeen is het zevenstippelig
lieveheersbeestje. Het is een van de grotere
soorten en is makkelijk te herkennen. Het
heeft rode dekschilden met zeven stippen,
witte driehoekige vlekjes op het halsschild en
aan de basis van de dekschilden. De zevenstip
komt zo'n beetje overal wel voor en leeft
van bladluizen.
Een andere soort die we tegenwoordig ook
overal tegen kunnen komen is het veelkleurig
Aziatisch lieveheersbeestje. Die wordt ook wel
GC
ÉT-
P
P
Kaart 1, Kilometerhokken in Zeeland
waarin lieveheersbeestjes zijn waar
genomen Bron: ORDE bestand HZL.
P
P
A
r
i
Kaart 2, In Oost Zeeuws-Vlaanderen waargenomen
lieveheersbeestjes, aantal waargenomen soorten
per uurhok 5x5 km), kleinste bolletjes: 2 soorten,
grootste bolletjes: 14 soorten. Bron ORDE bestand
november 2010.
m
P
