n
LD
Boeiend onderwaterleven uit
poel, sloot en vijver
l
p
co
O
CD
Een mens staat er niet altijd zo bij stil,
vooral ook omdat het dikwijls niet zo
makkelijk zichtbaar is. Maar onder water
bruist het vaak van het leven. Zeker in
een natuurlijk en schoon waterbiotoop
valt er van alles te beleven. Met de inzet
van wat eenvoudige hulpmiddelen is dat
heel goed zichtbaar te maken. De schrijver
van dit stukje nam wat watermonsters en
fotografeerde een hele rij waterinsecten.
Daarbij werd hij enkele malen meegesleurd
in vaak vele verassende maar ook hart
verscheurende taferelen. Een greep uit
een aantal belevenissen.
Het fotograferen
Eerst iets over het fotograferen zelf. Neem
een waternetje en lege pot, fiets naar de
dichtst bijzijnde waterpartij, haal het net
daar een aantal keer doorheen en leeg de
inhoud voorzichtig met wat water in de pot.
En dan snel naar huis waar de waterdiertjes
in een aquarium gedaan worden. Als het
zwevende stof een beetje bezonken is, zie
je waterwantsen, slakjes, waterkevers, kikker
visjes, libellenlarven, waterpissebedden,
misschien wel een aantal stekelbaarsjes en
waarschijnlijk nog veel meer. Als zo'n aqua
rium redelijk groot is en je maakt met stenen
en inheemse waterplanten wat verschillen
de minibiotoopjes, kunnen veel waterinsecten
daar een poos goed in leven, waardoor je
deze diertjes gemakkelijk kunt observeren. Als
je een camera hebt met een goede macrolens,
kan je foto's maken waarop je veel meer
details kunt zien dan met het blote oog. Wie
daarnaast ook nog mooi toonbare foto's wil
maken moet even een goede opstelling maken.
Zelf werk ik graag met een zg. cuvet, dat is
een klein en zeer smal aquarium, waarin je
het beestje doet watje wilt fotograferen. Dat
wordt voor een ander aquarium gezet, wel
ke met inheemse waterplanten en bijvoor
beeld wat stenen wordt ingericht en dient als
achtergrond voor de foto's. Daaroverheen
wordt een lichtblauw kleed gespannen. Om
weerspiegeling in het voorste glas te voor
komen wordt ook aan de voorzijde een iets
donkerder doek gespannen, waarachter de
camera wordt geplaatst. Eventueel zorgt
een schemerlampje voor wat extra licht. Als
alles op zijn plek staat kan het fotograferen
beginnen.
Spinnende watertor
De grootste inheemse waterkever is de Spin
nende watertor, die nog redelijk algemeen
in sloot en poel voorkomt. Ik ving een vrouwtje,
dat in het aquarium tamelijk snel een nest
begon te bouwen. Zie de lichtgele bol aan
de bovenzijde van de foto. En terwijl ze
daarmee bezig was kwam er voorzichtig
een jonge watersalamander aangeslopen.
De Kleine watersalamander besnuffelde de
grote kever voorzichtig en kroop later over
haar kop weg. De kever bleef onverstoorbaar
doorwerken.
"o
s
5
c
Het nest is trouwens een ingenieus bouw
werk, met aan de bovenzijde een schoorsteen
voor de circulatie van zuurstof. Nadat het
nest klaar was heb ik moeders de vrijheid
weer terug gegeven. Na een dag of tien zijn
de eitjes uitgekomen en had ik plotseling
ca 50 baby kevertjes. Een flink deel is direct
weer vrij gelaten. Van enkele van de over
gebleven larven heb ik foto's gemaakt. Ook
toen een zo'n onfortuinlijk larfje in de dodelijke
kaken van een staafwants zwom. Brrr, hoe
een staafwants zo'n larfje uitzuigt. Gruwelijk
om te zien, en de doodstrijd duurde wel 15-
20 minuten.Lastig om dat zo rustig te blijven
bekijken, waartoe ik mezelf wel had verplicht.
Op zo'n moment ervaar je hoe wreed de natuur
kan zijn. Op ditzelfde moment vinden dezelfde
soort taferelen in de sloten en poelen hier
in de omgeving waarschijnlijk vele duizenden
keren plaats... De wants grijpt met een schaar
in het midden van het lijf en met de andere
schaar de sprieten, zodanig dat het arme
kevertje niet terug kan bijten. Hij stak in de
rug op verschillende plekken in de segmenten.
Toen de larf dood was liet hij het lijfje uit de
scharen los en dan kunnen die alweer gebruikt
worden voor de volgende prooi, terwijl het
Lucien
dier blijft doorzuigen. Ik heb deze griezel-
wants ook maar weer snel de vrijheid gegeven.
Brrr, straks droom ik er nog van... Aan de
buik van de staafwants hangt overigens een
.qj hele rij watermijten te parasiteren,
c
c
5.
S
<3
I
5 Determinatie van lastige soorten
S Van sommige categorieën waterinsecten
zijn er erg veel soorten die behoorlijk op
elkaar lijken. Daarbij zijn ze soms ook nog
erg klein van stuk, zodat het op naam brengen
nog niet zo eenvoudig is. Wat blijkt nu? Als
je erin slaagt zo'n diertje heel scherp te foto
graferen, dan blijkt het soms ook vanaf de
uitvergrote foto nog heel aardig te doen.
Van zo'n scherpe foto kan je trouwens ook
echt genieten. Je ziet zoveel details, zoals hoe
de fijne haartjes aan de poten het zwem-
vermogen vergroten. Genieten van al die
prachtige en soms zelfs metallic reflecterende
kleuren. Je ziet tot in detail hoe zo'n pootje
of voelspriet is opgebouwd. Pakje daaren
tegen zo'n nat, glibberig en spartelend diertje
uit het water op, en probeer je met een
loep wat kenmerken te zien, dan is dat vaak
behoorlijk lastig. Onderstaande Gegroefde
haarwaterroofkever is vanaf de foto tamelijk
eenvoudig op naam te brengen. Vanzelf
sprekend heb je bij het determineren wel
goede tabellen nodig. Van bijna alle water-
Ij wantsen kan je zo de soort bepalen. Wil je
de naam van de kleinste waterkevertjes
g weten, dan gaat dat eigenlijk niet zonder ze
■22 te doden en onder een goede binoculair te
s bestuderen.
o
<3
.5
c
Gedrag
Maar veel leuker nog dan het vaststellen van
de namen van alle soorten, is als je iets te
zien krijgt van het gedrag van die waterdieren.
Er zijn veel carnivoren bij en het is boeiend
om vast te leggen hoe die dieren elkaar
trachten te verschalken. Verbazingwekkend
is de ijver waarmee bv. de mannetjes van
stekelbaarzen hun territorium bewaken. Zo
zit je een vrouwtje van een Gevlekte geel- qj
gerande waterkever te fotograferen en zie c
je door de lens dat mevrouw ineens wat
schokkende bewegingen begint te maken. |j
Uit haar achterlijf komen plotseling enorme "S
ei legkleppen tevoorschijn waarmee ze wat
tussen de kiezeltjes begint te peuteren. Ineens q,
zie je een massa witte eitjes tevoorschijn
komen. Zo leer je al spelenderwijs wat over oi
de biologie van die dieren.
Inventariseren en beheren
Onder water leven er net zo goed typerende,
kwetsbare, algemene of zeldzame soorten
dan boven water, enkele soorten hebben het
zelfs tot Habitatrichtlijnsoort of Beschermde
soort geschopt. Het loont dus de moeite
om ook het onderwaterleven in kaart te
brengen.Typisch voor Zeeland zijn de brak
waterbiotopen, die een geheel eigen soor
tensamenstelling hebben. De waterinsecten
die in voedselarm water voorkomen zijn
gebonden aan de duinen en het dekzand-
gebied. Deze biotopen hebben echter be
hoorlijk veel last van vervuiling, verdroging
en opdringende exoten. De gemiddelde
poldersloot levert meestal ook geen beeld
op waar je vrolijk van wordt. Terugdringen
van de vervuiling en een goed beheer van
de waterbiotopen is daarom van belang.
Hopelijk kunnen we daar in een volgend
stukje nog eens nader op ingaan.
CD
Pt
0
Qj
"C
C
O
.O
Qj
C
Qj
Qj
C
Qj
Qj
C
i
O
0
3:
QJ
Qj
- j-
OllV/A
Qj
LD
1
-CU
3
+—j
Cl
QJ
4~i
QJ
"5
LD
0
3
3d
