Een actie voor de Knautiabij
O
e+-
M«
CO
.5
G
3
Precies tien jaar geleden werd na een gerichte
zoektocht doorheen heel Zeeland een kleine
populatie van de Knautiabij (Andrena hart-
orfiana) bij Terneuzen ontdekt. Het blijkt de
enige populatie in het zuidwesten van Nederland.
Ook in België is de soort erg zeldzaam en zit
de dichtst bijzijnde vindplaats een heel eind
voorbij Leuven. Deze schitterende grote bij,
behorend tot de zandbijen, is bijna geheel
afhankelijk van beemdkroon (Knautia arvensis).
Deze plant was in vroegertijden veel algemener
in Zeeland. Waarschijnlijk is de bij dat ook ge
weest en is de kleine Terneuzense populatie
een relict van vroeger veel ruimer verspreide
populaties. De bijen huizen in een slechts
enkele tientallen meters lang slootje aan de
oostkant van het Kruispunt St. Anna.
Biotoop
De dieren leven in de sloot, met name omdat
het daar wat warmer en windluwer is. De bodem
varieert van zavel naar zand en er groeien
aardige planten als duizendguldenkruid, rie
torchis, klavervreter, knoopkruid en aarda
ker. De sloot is ook rijk aan insecten. Zo leeft
er o.a. de vijfvlek Sint-Jansvlinder.
Bedreigingen
Het gaat dus om een, in heel zuidwest Neder
land, bijna uitgestorven soort en ook op deze
locatiezijn er nog tal van bedreigingen. Door
het klepelbeheer van bijna alle bermen is
er weinig kans op goede groeikansen voor
beemdkroon, de kleine populatie blijft daar
door sterk geïsoleerd. Versterking van bui
tenaf lijkt uitgesloten. Een kleine fout in het
beheer, zoals maaien op een tijdstip dat de
bloemen nog in bloei staan kan directfataal
zijn. Dan staat nog een verbreding van de
N61 in de planning en waren er de ongun
stige zomers van2008 en 2011. De laatste
jaren werden steeds slechts 2 a 3 exemplaren
waargenomen. Daarnaast hebben we ook
te maken met een meer algemeen onbegrip
voor het belang van zo'n soort. "Wat maak
je je nou druk voor zo'n klein prutsbeestje"
was een regelmatig gehoord commentaar.
Het leek een haast uitzichtloze situatie.
Nieuwe kansen
2010 was het Internationaal jaar van de Bio
diversiteit, uitgeroepen door de Verenigde
Naties. Wereldwijd zijn activiteiten georgani
seerd om aandacht te vragen voor de achter
uitgang in biodiversiteit. In Nederland hebben
de Coalitie Biodiversiteit 2010 en haar partners,
met veel uiteenlopende activiteiten de term
biodiversiteit breed onder de aandacht ge
bracht. Ook in Zeeland werd de handschoen
opgepakt. Onder andere de provincie, bijna
alle gemeenten, natuurorganisaties en een
aantal grote bedrijven ondertekenden de
coalitie. Een van de activiteiten die opgepakt
werd, is dat gemeenten een ambassadeur
soort konden kiezen. De gemeenteTerneuzen
bleek bereid om de knautiabij als ambassa
deur te kiezen. Dat is een dappere keuze,
want het voortbestaan van de knautiabij
hing en hangt aan een zijden draadje en als
het project tegenzit kan de gemeente op
zoek naar een nieuwe ambassadeur. Een
reddingsactie werd uitgedacht door Land
schapsbeheer Zeeland (SLZ) en na een periode
van voorbereiden werd in december 2011
een nieuw biotoop aangelegd aan de over
zijde van de N61, vlak voor het Ziekenhuis.
Het bestaat uit drie nieuw gegraven haak
vormige slootjes. Hopelijk kunnen de bijen
dit biotoop gaan bezetten. Als dat niet lukt
zal de inspanning toch niet voor niets zijn
geweest, omdat tientallen andere soorten
planten en insecten ervan kunnen profiteren.
Een andere kans die zich voordoet is de
voorgenomen inrichting van een klein stukje
land iets westelijk van het Eiland van de
Meijer. Dit ligt op slechts enkele honderden
meters van St. Anna op een locatie die door
de bijen bereikbaar zou kunnen zijn.
Ook andere bijen in de picture
Naast de knautiabij zal er in Terneuzen ook
aandacht geschonken worden aan andere
wilde bijen en honingbijen. Dit zal gebeuren
door lespakketten voor in het onderwijs en
het bouwen van enkele insectenhotels in de
gemeente. Naast de gemeente zelf zullen
Natuur&Zo en SLZ hiermee aan de slag gaan.
Literatuur:
Calle L. 2002, de Knautiabij in Oost Zeeuws-
Vlaanderen, Steltkluut december 2002
Calle L, en C. Jacobusse, 2008, Bijen en wespen
in Zeeland; Fauna Zeelandica deel 4, Het
Zeeuwse Landschap.
Lucien Calle
ZP
Pt
H
_QJ
lp
p
