Vissen kunnen geen dikke jas aan,
wat doen ze tegen de winterkou?
P
CD
O
CD
CD
Hi
Voor koudbloedige dieren, zoals de vissen,
is het elk jaar weer een hele uitdaging om
de winterse temperaturen te doorstaan. De
vissen die in ons land blijven, zoals de paling,
doen het rustig aan en doen een soort winter
slaap. Daarbij reageren ze wel nog op prikkels,
maar rusten ze vooral op de bodem en bewegen
en eten ze heel weinig. Op deze manier be
sparen vissen energie en wachten op warmere
tijden in het voorjaar.
De kleine modderkruiper graaft zich 's winters
in dikke modderlagen in. Jonge forellen doen
het ook rustig aan. Als het water koud wordt
en ijs op het water gaat liggen, houden ze een
soort vermageringskuur.
Niet alle soorten gaan in winterrust. Andere
soorten kunnen zich wel goed aanpassen
en wennen aan het koude water. Dit wordt
ookwelwintercompensatie genoemd. Heeft
een karper de eerste koude weekjes nog
moeite om vooruit te komen, na een paar
weken in de kou heeft hij zich aangepast en
kan hij ook bij lagere temperaturen prima
zwemmen en op zoek naar eten gaan.
Ook kunnen sommige vissen een soort an-
tivries-eiwitten aanmaken, zodat ze na een
tijdje de kou niet meer voelen en niet meer
zo erg vinden.
Veel Nederlandse zoetwatervissen trekken
in de winter naar diepere plekken. In deze
dieptes daalt de temperatuur minder snel en
bij bevriezing bereikt het ijs de bodem niet.
Sommige vissen verzamelen zich in de winter
in grote groepen, zodat ze hierdoor het water
en zich zelfs warmer houden (ook winterag-
gregatie genoemd). Dit komt vooral voor als
er ijs op het water komt. Ook op plekken
zoals stuwtjes, bruggen of een waterinlaat
verzamelen zich vissen soms in de winter.
Maar jammer genoeg
Maar toch kan het in Nederland in de winter
gebeuren dat vissen in grotere hoeveelheden
dood gaan. Vaak gebeurt dit in ondiep water,
dat tot op de bodem bevroren raakt, waarbij
de ijslaag bedekt is met sneeuw. De sneeuw
houdt het zonlicht tegen en de algen (water
planten) kunnen dan niet meer genoeg
zuurstof voor de vissen maken. Als er ook
nog een dikke sliblaag op de grond ligt,
word het nog gevaarlijker. Vissen overleven
dat dan meestal niet.
Een ander winters probleem is dat de kieuwen
van vissen bevriezen. De ijskristallen be
schadigen het kieuwweefsel, dit is een soort
brandwond die voor zorgt dat de vissen niet
meer genoeg zuurstof krijgen.
Ook kunnen door winterse werkzaamheden
(baggeren of schoonmaken van sloten) vooral
vissoorten die zich in de winter in de modder
hebben vergraven (zoals de kleine modder
kruiper) doodgaan.
Wat kunnen wij doen?
Hebben jullie thuis een vijver? Je kan de vissen
in de winter helpen! Maak een luchtgat, zodat
ze ook bij ijs en sneeuw genoeg zuurstof
krijgen. Bijvoorbeeld door een stukje piep
schuim op het water te leggen. Hierdoor
kan het water in dit gedeelte niet dicht vriezen.
Of plaats holle riet- of plantenstengels. De
gatten zorgen dat er lucht door het ijs kan
komen en het ziet er nog leuk uit ook!
Maak nooit het ijs met een hamer open. Bij
elke hamerslag ontstaat er een drukgolf, die
in het afgesloten water nergens heen kan en
zo de zwemblaas van de vis kan beschadigen.
Elisabeth Hoek
u
