p
De naam'regenworm'is ontstaan, omdat de
wormen voornamelijk na een regenbui te
zien zijn. Er zijn over de hele wereld onge
veer 670 en in Nederland 22 soorten. Ze zijn
overal te vinden behalve in droge gebieden
en op de Antarctica.
Regenwormen hebben een langwerpig, ty
pisch wormachtig lichaam zonder pootjes.
Het lichaam van de regenworm kan be
staan uit meer dan honderd deeltjes (seg
menten), de gewone regenworm heeft er
ongeveer 150. Hoe ouder de worm, hoe
meer deeltjes hij heeft. Hij kan 9 tot 30 cm
lang worden.
Borstels in plaats van benen
Op elk deeltje (behalve op het eerste en
op het laatste) heeft de regenworm 8 heel
kleine borstelachtige haartjes. De borstels
geven de regenwormen grip bij het graven.
Probeer eens een regenworm van voor naar
achteren tussen de vingers te laten glijden.
Je voelt dat de borstels weinig weerstand
geven, maar als je dit van achteren naar vo
ren doet, kan je duidelijk voelen dat dit niet
meer zo makkelijk gaat, de borstels houden
dit tegen. Laat de worm over papier lopen
en... wat hoor je?
De borstels verhinderen dat de regenworm
naar achteren glijdt. Als de worm zich ach
terwaarts wil bewegen, bijvoorbeeld om
zich terug te trekken in het hol, wordt de
richting van de borstels veranderd.
Blind, op vertrouwen
Onder een microscoop kan je zien dat de
worm een soort lapje voor de mond heeft,
waarmee hij voedsel vast kan grijpen. De
kop van de regenworm zit altijd aan de zijde
van de verdikking. De mondopening begint
net na het eerste deeltje en gaat door tot
in de darm, die door de hele regenworm
loopt.
Tussen de darm en de huidspierlaag zit een
lichaamsholte die met een vloeistof gevuld
is, waardoor de worm een soort skelet krijgt
dat hem de nodige stevigheid geeft.
Een regenworm heeft geen ogen en oren,
maar kan waarschijnlijk wel bepaalde che
mische verbindingen waarnemen. Zo weet
de worm of het voedsel dat wordt gegeten
wel goed is voor hem.
Hij hoeft hier niet over na te denken
Regenwormen hebben geen hersenen,
maar wel een hoog ontwikkeld zenuw
stelsel met knooppunten waar de zenu
wen samenkomen en vertakkingen naar
de huidlaag en borsteltjes. De regenworm
heeft dergelijke knooppunten ook vooraan
de kop. Van daaruit gaan zenuwen naar de
bovenlip die voor het zoeken naar voedsel
dient.
Regenwormen hebben geen ogen, maar
zijn wel gevoelig voor licht. Ze proberen
dan ook licht te vermijden. Ze hebben
lichtgevoelige zintuigcellen. Ook is de re
genworm gevoelig voor trillingen, dit dient
om gravende dieren die wormen eten op
te merken, zodat de regenworm snel kan
vluchten.
Even diep adem halen
De regenworm heeft geen long of kieuwen,
maar wel een sterk vertakt gesloten bloed
vatensysteem, waarmee door de huid zuurstof
kan worden opgenomen. Regenwormen
hebben twee bloedvaten die door het gehele
lichaam lopen, aan de bovenzijde is het
rugvat dat het bloed van achter naar voren
naar de harten pompt. De gewone regen
worm heeft tien harten in totaal. Aan de
buikzijde is het buikvat waardoor het bloed
van voren naar achteren stroomt.
Hoe worden kleine wormpjes gemaakt?
Regenwormen hebben zowel mannelijke
als vrouwelijke geslachtsorganen. Maar....
hij kan niet zijn eigen eitjes bevruchten.
Hiervoor moet hij met een andere regen
worm paren. De gewone regenworm is één
van de weinige soorten die bovengronds
paart. Omdat ze gevoelig zijn voor uitdro
ging gebeurt dit meestal in de ochtend of
avond of overdag na een regenbui.
Tijdens de paring gaan de wormen tegen
elkaar aan liggen waarbij de voorzijden te
genovergesteld zijn. De paring van de re
genworm duurt ongeveer drie tot vier uur.
Ze hebben spermazakjes, waarin het sper
ma van de partner wordt opgevangen.
Regenwormen bevruchten elkaar dus niet
tijdens de paring maar wisselen alleen
zaadcellen uit. De regenworm heeft een
verdikking. Deze verdikking wordt het za
del genoemd. Hierin wordt een slijm aange
maakt dat met de eitjes en sperma die hier
samenkomen een soort cocon wordt. Pas
later als de eitjes groot genoeg zijn, vindt
de bevruchting buiten het lichaam plaats.
Regenwormen kunnen zich het gehele
jaar door voortplanten, afhankelijk van de
weersomstandigheden.
Nadat de eitjes bevrucht zijn en de worm de
slijmkoker volledig van het lichaam heeft
gestroopt, vormt het een verharde cocon.
De cocon heeft ongeveer de grootte van
een erwt, heeft een citroenachtige vorm en
een gele tot roodbruine kleur. Uit de mees
te cocons kruipt na één tot vijf maanden
slechts één jonge worm.
Een half jaar tot anderhalf jaar later is de
worm geslachtsrijp. Hij kan 4-6 jaar oud
worden, maar leeft vaak niet lang genoeg
om 30 centimeter te halen.
Ook de "natuurlijke ploeg" genoemd
De gewone regenworm graaft diepe, verti
cale tunnels. Door de diepe tunnels wordt
de bodem beter belucht en kan het water
beter worden afgevoerd en hierdoor groei
en planten beter.
De regenworm eet dode, afgevallen plan
tendelen die hij weer omzet in mineralen
die weer heel belangrijk voor de planten
zijn. Regenwormen werden wel eens 'na
tuurlijke ploeg'genoemd.
In akkers waar veel wormen aanwezig zijn,
is de opbrengst aanmerkelijk hoger dan in
akkers waarin geen wormen leven.
Uit één worden twee?
Hetjfi/ordt vaak gezegd dat uit een in twee
xneden worm twee 'nieuwe' wor-
i, maar dit is niet helemaal juist.
Vaak gaat de regenworm toch dood, omdat
het afgebroken deel te groot is. Ook zijn
vaak de organen te veel beschadigd, vooral
als een worm door een vogel uit elkaar ge
trokken wordt. Alleen als de worm doorge
sneden word (mes, schep, landbouwmachi
ne) kan hij het overleven als het afgenomen
deel niet te groot is.
Het duurt 2-3 maanden voordat het weer
aangegroeide deel de oorspronkelijke leng
te terug heeft.
Best handig zo een afvaleter!
Regenwormen zijn afvaleters. Ze eten voor
namelijk dode en rottende plantenresten,
ook worden wel bladeren die op de bodem
liggen in een gang getrokken en gegeten.
Af en toe wordt ook een jong plantje mee
genomen en gegeten.
Bij het graven van de gangen wordt het
meeste materiaal opgenomen.
Regenwormen eten soms wel uitwerpselen
van andere dieren. Ook de weke delen van
dode dieren worden gegeten, zoals gestor
ven andere regenwormen.
Staat vaak op het menu
Regenwormen hebben vele vijanden, ze
staan dan ook bij veel dieren op het menu.
Zoals bij de merel, kraai, roodborstje, bui
zerds, muizen, egels, dassen, mollen, kevers
It,tw
en naaktslakken. Een nieuwe bedreiging is
de exotische Nieuw-Zeelandse platworm
die van regenwormen leeft en geen vijan
den kent. De platworm werd in Engeland in
1960 per ongeluk met besmette grond in
gevoerd en is nu een plaag.
Ook het gebruik van kunstmest en bestrij
dingsmiddelen kunnen voor de regenworm
en voor de dieren die ze opeten gevaarlijk
zijn. Regenwormen kunnen gifstoffen in
hun lichaam opslaan waardoor dieren die
wormen eten vergiftigd kunnen worden.
Een belangrijke vijand van de regenworm is
het weer. Als het te droog is moeten de wor
men dieper in de grond om niet uit te dro
gen. Ook in de winter kruipen de wormen
dieper in de bodem om niet te bevriezen.
Elisabeth Hoek
Ph
O
Ph
O
I yr&Jr t r i
GC
