Invasieve exoten, een onderschat
probleem
- 'V
-J
M'
planten, schimmels of bacteriën, die
(meestal door de mens) zijn verplaatst
vanuit hun natuurlijke verspreidingsge
bied naar een gebied waar ze voorheen
niet waren, en daar een grote schade
aan kunnen richten zoals ecologische,
economische of gezondheidsschade.
Exoten kunnen de natuurlijke balans
verstoren, doordat ze inheemse soorten
kunnen wegdrukken, of ziekten mee
dragen, waardoor inheemse soorten
verdwijnen. In de eerste tijdsperiode na
introductie hebben ze meestal geen of
nauwelijks natuurlijke vijanden, waardoor
ze zich bijna ongelimiteerd kunnen ver
breiden. Bij de meeste soorten is het wel
zo dat ze langzaam aan wat ingebed
worden in het ecosysteem, doordat er
geleidelijk aan toch ook inheemse soor
ten als natuurlijke vijand kunnen gaan
optreden. Bij de ene soort gaat dat vlug
ger dan bij de andere, en er zijn veel
soorten waarbij dat proces helemaal
niet lijkt op te schieten. Bijvoorbeeld de
Amerikaanse vogelkers is al tientallen jaren
een plaagsoort en het invasieve karakter
lijkt nog niets aan kracht verloren te hebben.
Plons, met een flinke haal haalt Maurice
tijdens een visinventarisatie in Hulst met
zijn schepnet een grote kreeft boven
water. Sjonge, dat is even schrikken. We
hadden wel al gehoord dat inmiddels
een tiental exotische kreeften Nederland
aan het veroveren is, maar we wisten
niet dat er daarvan ook al enkele in Zeeland
aanwezig waren. Na determinatie blijkt
het om de gevlekte Amerikaanse rivier
kreeft te gaan. Bij Zuiddorpe was al eer
der deTurkse rivierkreeft gevangen. Van
deze nieuwe kreeften is bekend dat ze
een ziekte bij zich dragen, waar ze zelf
fc niet zoveel last van hebben. De ziekte is
wel fataal voor onze enige inheemse ri-
.8 vierkreeft die nog slechts op één plekje
I in Nederland voorkomt. In de toekomst
zal hier waarschijnlijk geen plaats meer
S voor hem zijn.
Plons! Ik trek het schepnet naar met toe
en bekijk de vangst. Verbazingwekkend,
wel 45 zonnebaarzen spartelen in het net.
Met één haal zoveel beesten? De poel bij
Heikant die we aan het bemonsteren
zijn moet dan wel vele duizenden zonne
baarzen bevatten. Uit onderzoek blijkt
dat het met de waterfauna in poelen waar
deze vissoort opduikt, vaak uitzonderlijk
slecht is gesteld. Amfibieën, maar ook de
meeste groepen macrofauna worden totaal
gedecimeerd. Bij deze poel staat de be
heerder voor een lastige keuze. Is het
mogelijk om de poel een paar weken
droog te zetten en alle zonnebaarzen te
verwijderen? Of is dat ondoenlijk en zit er
weinig anders op dan de poel te dempen
en een nieuwe te graven?
Grote schade
De zonnebaars is een zogenaamde in
vasieve exoot. Dit zijn soorten dieren,
En zelfs als alle nieuwe soorten een plekje
zouden vinden in de natuurlijke systemen,
dan nog brengt dat een grote verarming
tussen die systemen teweeg. Omdat het
dan overal steeds dezelfde soorten zijn
die dezelfde plekjes innemen, en dat zijn
meestal de ruigste groeiers. Een soort
die het elders goed doet zal dat hier ook
doen. Het maakt niet uit of je in de Ach
terhoek, Ardennen, of ergens in Oost
Polen langs een beekje wandelt, langs
alle beekjes domineert steeds dezelfde
reuzenbalsemien. In Nieuw Zeeland, Co
lombia, of Europa, overal zie je diezelfde
huismus. In alle bermen is er de reuzen-
berenklauw, in alle zilte moerassen ter
wereld overheerst het goudknopje.
Invasieve exoten worden door onder
zoekers beschouwd als de tweede grootste
oorzaak van het verdwijnen van mondiale
biodiversiteit (na de wereldwijde biotoop
vernietiging, maar zelfs nog voor het klimaat
probleem!). In een groeiende rij van bio
topen bestaat tegenwoordig de biomassa
voor het overgrote deel uit uitheemse
soorten. Invasieve exoten verspreiden
zich steeds verder op tal van manieren.
Enkele voorbeelden daarvan zijn: balast
water schepen, nieuwe vaarwegen die voor
heen geïsoleerde gebieden aan elkaar
koppelen, toerisme (meebrengen zaadjes
van héél mooie tuinplantjes), internatio
nale vrijhandel in planten en dieren etc.
In Zeeland
Een lange stoet aan nieuwelingen trok
Zeeland binnen. Om eens een paar last
pakken te noemen: Japanse oester (even
lekker op blote voeten naar de water
kant is er niet meer bij, aan de scherpe
schelpen haal je je voeten zo open...),
Japans bessenwier, Amerikaanse zwaard
schede, Amerikaanse vogelkers, Japanse
duizendknoop, reuzenberenklauw, tank-
hele reeks grondels, zonne-
jwband (brengt ziekte over
op inheemse vissen), diverse kreeften,
diverse vlokreeftjes, grote waternavel,
parelvederkruid, watercrassula, grote en
kleine waterteunisbloem (al deze wa
terplanten kunnen zeer dominant zijn,
waardoor poelen en watergangen ge
heel dichtgroeien), Aziatisch veelkleu
rig lieveheersbeestje, iepziekte, essen-
vlieskelkje (veroorzaker essentaksterfte),
muskusrat, beverrat, diverse overblijvende
zomerganzen, halsbandparkiet, diverse
exotische eekhoorns, ambrosia (veroor
zaakt hooikoorts). Enkele andere soorten
zijn uit Zeeland nog niet gemeld, maar
kunnen ieder moment invallen: Aziati
sche boktor (veroorzaakt sterfte van veel
boomsoorten), bruikikker (overbrenger
van gevreesde ziekte op andere amfibieën).
Al deze soorten hebben een negatieve
impact en vele ervan worden bestreden.
Al jaren geleden werd becijferd dat de
jaarlijkse bestrijding van exoten in de
Europese gemeenschap 12 miljard kost.
Mondiaal sprak men in 2008 al over 1,4
triljoen pond per jaar... (Kettunen et
al. 2008). Het gaat dan alleen om gere
gistreerde kosten, jaarlijks blijven die
stijgen. En dan hebben we het nog niet
eens over de ecologische schade. Die kan
al helemaal moeilijk becijferd worden.
P
P
O»
m
o»
P
