Bladval in de herfst
De Lariks
P
Planten beschermen zich tegen de kou
door bijvoorbeeld gedeeltelijk dood
te gaan. Van sommige planten sterven
de bovengrondse delen af. In de grond
wachten de wortels, bollen of knollen op
beter weer. Andere planten gaan zelfs echt
dood, maar ze hebben eerst hun zaden
in het rond gestrooid. Bomen laten hun
bladeren vallen, omdat ze verdrogen als ze
door de vorst geen water kunnen opnemen.
Laten alle bomen hun bladen vallen?
Het zijn voornamelijk de loofbomen die
hun blad verliezen.
Bomen verdampen water via hun bladeren
en nemen water op met hun wortels. Loof
bomen stoppen met water opnemen als de
temperatuur onder de grond lager als 4°C
daalt. Dan moeten ze hun bladeren kwijt
zijn om te voorkomen dat ze uitdrogen.
Daarom laten ze hun bladeren vallen zodra
het kouder wordt.
Rustperiode
Omdat de zon minder schijnt en de dagen
koeler worden gaan bomen in de herfst
bijna geen water meer verdampen. Ook de
wortels kunnen bijna geen water meer op
nemen en de sapstroom in de boom staat in
de winter bijna stil. De sapstroom vervoert
voedingsstoffen en planthormonen die er
voor zorgen dat de boom groeit. Deze komen
in de winter niet voldoende aan waar ze nodig
zijn. De boom heeft tijdens het koude seizoen
dus een rustperiode waarin hij bijna niet groeit.
Het Voorjaar voor zijn
Tijdens de rustperiode bereidt de boom
zich voor op het nieuwe voorjaar. Voordat
de bomen hun bladeren laten vallen, zorgen
ze ervoor dat ze het meeste bladgroen uit
de oude bladeren in de takken opslaan. Dit
bladgroen wordt in het voorjaar gebruikt
voor de nieuwe bladeren.
Bijna alle bomen beginnen met de aanleg
van knoppen voordat de winter begint.
Sommige bomen hebben op dat moment
zelfs al volgroeide knoppen, zodat ze in het
voorjaar zo snel mogelijk nieuwe bladeren
hebben.
Opwarming en versnelling
Zodra de zon de grond en de boom verwarmt,
komt de verdamping weer op gang. De sap
stroom versnelt en er komen meer voedings
stoffen en planthormonen bij de knoppen.
Hierdoor lopen de knoppen uit en krijgt de
boom bladeren. Omdat er via de bladeren
meer water kan verdampen, versnelt de
sapstroom nog meer en groeit de boom
weer harder.
Regels en uitzonderingen
Sommige loofbomen zoals de hulst hebben
verdikte bladeren die minder water verdampen.
Zij laten hun bladeren niet vallen maar blijven
de hele winter groen. Hetzelfde geldt voor
de winterharde palmen in de tuin.
Het uitdrogen van de meeste naaldbomen
wordt voorkomen doordat de naalden voor
zien zijn van een waslaag die de verdam
ping sterk verhindert. Bladval in de herfst is
hierdoor meestal niet nodig. Naaldbomen
verliezen elk jaar ongeveer een kwart van
hun naalden. Ze doen er 4 jaar over om een
volledig nieuw bladerdak te krijgen. Een
uitzondering is de lariks die elk jaar al zijn
naalden verliest. Ook de ginkgobomen ver
liezen elk jaar hun bladeren. Hoewel hun
bladeren niet opgerold zijn, zijn ze nauw
verwant aan naaldbomen.
Elisabeth Hoek
Lariks is een naaldboom. Naaldbomen
hebben kegels. In de kegels groeien zaden.
Uit de zaden kunnen weer nieuwe planten
groeien. De lariks lijkt veel op de spar en de
den. Je kunt deze drie soorten uit elkaar
houden door de manier waarop hun
naalden uit de takken groeien.
Hoe houd je de naaldbomen uit elkaar?
Hier heb je een trucje voor:
Lariksen hebben naalden die allemaal in
groepjes van grotere aantallen dan twee uit
de takken groeien. Lariks begint met de L
van legio, wat ontelbaar betekent, dus in
ieder geval meer dan twee!
Spar, de naalden van de spa staan los op de
stam, ze staan solo. Solo begint met een S.
Den, de D van Den staat voor duo. De naal
den staan twee aan twee aan de tak, ze
staan duo.
Het is geen groenblijver
Naaldbomen zoals de spar zijn groenblijvers.
Hun naalden blijven dus groen in de winter en
blijven ook aan de takken vast zitten. Sparren
laten wel naalden vallen, maar nooit allemaal
tegelijk. De naalden verliezen door hun vorm
en vetlaagje nauwelijks water. Daarom kan
de boom ze gewoon vasthouden, zonder
risico op uitdroging.
rmt daarop een uitzondering,
herfst een naaldboom helemaal
bruin ziet worden en zijn naalden ziet verlie
zen, weetje bijna zeker dat het een lariks is.
Nog andere kenmerken
De bomen worden zo'n 15-30 m hoog, hebben
een open kroon en knobbelige takken. De kleine
naaldachtige bladeren zijn in de lente eerst
heldergroen, worden dan zachtgroen, en in
de herfst kleuren ze fel oranje-geel.
De twijgen kennen twee vormen: de lange
loten van 10-50 cm, en de dwergloten van
2-5 mm. Aan de lange loten staan de naalden
solitair, aan de dwergloten staan ze in dichte
kransjes van tien tot twintig stuks.
De mannelijke bloemen verschijnen net
even eerder dan de naalden en bestaan uit
dichte bundeltjes gelige meeldraden. De
vrouwelijke bloemen zijn schubbige rozetjes
die verticaal aan de lange loten groeien.
Eerst zijn ze groen of rood of paars van
kleur; na bevruchting rijpen ze in ongeveer
een halfjaar tot grauwbruine frommelige
kegeltjes van 1 -5 cm groot.
Waar kan je ze vinden?
De Europese lariks komt van nature voor
namelijk voor in de Alpen en de Karpaten,
nabij de boomgrens, maar wordt in sommige
tuinen en parken ook aangeplant als sier-
boom. De in de Nederlandse bossen voor
komende lariks is meestal een kruising van
deze Europese lariks met de Japanse lariks.
Deze groeit bijzonder snel en is dus geschikt
voor de bosbouw en als houtleverancier.
Wat wordt eruit gemaakt?
Larikshout of dikwijls ook Lorkenhout genoemd,
is duurzaam, watervast en sterk. Het is de
meest duurzame Europese naaldhoutsoort.
Het wordt onder andere gebruikt voor om
heiningen, als bouwhout (zowel binnen als
buiten) en voor scheepsrompen. Het kernhout
is donker-roodbruin en tekent zich scherp
aftegen het bleekbruine spinthout.
Elisabeth Hoek
Ph
Ph
O
Foto: Herfstkleuren: beuk kleurt rood, esdoorn
geel, naald boom blijft groen - Lucien Cal Ie
If!
