INVLOED MAANLICHT OP NACHT
VLINDERVANGSTEN
n»M< w
(ONDERZOEK IN OOST ZEEUWS VLAANDEREN IN 2008-2011!
De aanleiding voor het onderzoek was
de deelname van onze vlinderwerkgroep
aan de Nacht van de Nacht, waarbij aandacht
wordt gevraagd voor de lichtvervuiling en
lichthinder in Nederland.
Last van licht
Lichtvervuiling is de verhoogde helderheid
van de nachtelijke omgeving door overmatig
gebruik van kunstlicht.
Lichthinder is de overlast die mensen en
dieren van lichtvervuiling ondervinden zoals
slaapstoornissen, desoriëntatie, uitputting,
grotere kans op predatie, ontregeling van de
biologische klok en verstoring van de biologische
kalender, versnippering van leefgebieden en
mortaliteit (verkeerslachtoffers).
In welke mate lichtvervuiling bijdraagt aan de
negatieve ontwikkeling van onze nachtvlinders
is onbekend. Maar het gaat niet goed met
onze nachtvlinders.
Aantalsontwikkeling
De laatste decennia komen er steeds meer
gegevens over nachtvlinders beschikbaar.
Kort samengevat:
33% afname van het aantal nachtvlinders
in de periode 1980-2010
70% van de soorten heeft een negatieve trend
50% van de soorten zou op"Rode Lijst"komen
Onderzoeksvraag
We stelden ons de vraag of er ook een relatie
bestaat tussen natuurlijke lichtbronnen en de
invloed daarvan op het nachtvlinderleven.
Invloed natuurlijke lichtbronnen
De belangrijkste natuurlijke lichtbronnen
zijn de zon, de maan en de sterren. Het
maanlicht is in feite zonlicht dat weerkaatst
op het maanoppervlak. Op het schemerdiagram
geven de verticale lichtgrijze banen de invloed
van het maanlicht op de aarde weer.
Maancyclus duurt 29,530 588 dagen
'W I I I II v 1
De maan draait in een elliptische baan in
29,53 dagen rond de aarde.
Vanaf nieuwe maan tot volle maan is sprake
van een wassende maan (WM). Vervolgens
neemt de maan weer af en dit wordt krimpen
de maan (KM) genoemd. Bij Eerste Kwartier (EK)
is de rechter helft van de maan zichtbaar en
heeft de maan een kwart van de baan om
de aarde afgelegd. Bij Laatste Kwartier (LK)
is de linker helft van de maan zichtbaar en
heeft de maan driekwart van de baan om
de aarde afgelegd.
Verlichtingssterkte
Kenmerkend voor de verlichtingssterkte is dat
deze niet verdubbeld, maarvertienvoudigd.
V erlichtingssterkte
Bij volle maan is deze 10 keer zo sterk als bij
kwartiermaan en 100 keer zo sterk als bij
nieuwe maan.
Tijdsduur maanlicht
Van nieuwe maan tot volle maan neemt het
aantal uren maneschijn toe en na volle maan
neemt het aantal uren weer af. Bij wassende
maan schijnt de maan 8 dagen alleen voor
middernacht en bij krimpende maan 7 dagen
alleen na middernacht.
Onderzoekers
Het onderzoek werd verricht door leden van
de Insectenwerkgroep van de Steltkluut t.w.;
EddyTaelman, Joop de Bakker en Joop Rijnders.
Onderzoeksgebied
Het onderzoek werd gehouden in de periode
2008-2011Met behulp van een nachtvlinder-
val werden nachtvlinders gevangen in het
waterwingebied van Evides te Clinge en St.
Jansteen.
In beide gebieden is de invloed van kunst
matige lichtbronnen minimaal.
Resultaten
Biotoop onderzoek St Jansteen
Tijdens de 163 vangstnachten verspreid over
de maanden en jaren werden 14.513 macro
nachtvlinders gevangen en op naam gebracht.
Totaal werden er 306 verschillende nacht
vlindersoorten vastgesteld.
Het aantal gevangen vlinders is afgezet tegen
het verlichte maanoppervlak bij wassende
of krimpende maanfase.
Extreme vangstpieken werden nader bekeken;
Bij 21 nachten is sprake van EXTREME
VANGSTEN
(hoger dan 2x het gemiddelde dus meer
dan 178 vlinders).
Bij 14 EXTREME vangsten is sprake van
EXTREME VANGSTEN VAN één SOORT
(meer dan 25% van het totaal aantal vlinders)
De soort is dan gecorrigeerd tot het aantal
van max. 25%
Bij alle maanfasen worden er nachtvlinders
gevangen. Iets hoger zijn de aantallen bij
wassende maan. Opvallend is de piek tus
sen Nieuwe Maan en Eerste Kwartier.
In onderstaande grafiek is te zien dat de extremen nauwelijks van invloed zijn op de uitkomst,
omdat ze bij alle maanfasen voorkomen.
Volle maan: 0,1 - 0,25 lux
Kwartier maan: 0,01 -0,02 lux
Nieuwe maan: 0,001 - 0,002 lux
Sterrenhemel zonder maan: 0,0001 lux
Grens kleuren zien (mens) 0,1 lux
Leesdrempel 0,3 lux
Schematische weergave verloop maanlicht november 2011
LICHTVAL CLINGE ST. JANSTEEN
Onderzoeksjaar
V angstnachten
Aantal vlinders
Gemid. aantal per nacht
Aantal soorten
Soorten cumulatief
Nieuwe soorten
2008 2009 2010 2011 Totaal
33 60 33 37
1790 5163 3426 4134 14513
54 86 104 112
171 223 223 223
171 244 288 306
171 73 44 18
NACHTVLINDERS PER MAANFASE
WATERWINGEBIED CLINGE EN ST JANSTEEN
2008 T/M 2011
^^Fantal nachtvlinders
B^lEr.eair (AANTAL NACHTVLINDERS
O
N
p
P
y -6,8812x 126,97
R2 0.3244
y -6,0699x 113,12
R 0.2402
NM-EK
EK-VM
VM-LK
LK-NM
VERL CHT MAANOPPERVLAK
GECOR. AANTAL NACHTVL NDERS
Lineair (GECOR. AANTAL NACHTVLINDERS
m
Q
