i*
Het vissen atlas-project in Oost
Zeeuws-Vlaanderen, een tussenstand
Kar f riy
0
0
■V-
5
0
0
0
GG
GG
CD
GG
0
P
Conclusie
Is er een hypothese of verklaring voor dit
fenomeen?
Zien nachtvlinders, op zoek naar nectarplanten,
waardplanten of paringspartner, beter bij
gering maanlicht?
Trekken nachtvlinders, op zoek naar nieuw
habitat of bij migratie, bij voorkeur meer bij
gering maanlicht?
Trekt de vlinderlamp meer vlinders aan bij
gering maanlicht?
Is het een ingebouwde overlevingsstrategie
tussen zien en gezien worden?
Komen er meer vlinders uit de pop na nieu
we maan?
WIJ TASTEN NOG IN HET DUISTER!
Joop de Bakker
In het kader van de Zeeuwse vissenatlas
wordt sinds eind 2012 de verspreiding
van de Zeeuwse vissen in kaart gebracht.
De voorlopig verzamelde gegevens activi
teiten zijn in te zien via de website:
www.vissenatlas.zeeland.nl. Uiteindelijk
zullen de resultaten van dit project in de
vorm van een boek in de Fauna Zeelandica
reeks worden gepresenteerd. Het project
is een initiatief van: Het Zeeuwse Landschap,
RAVON Zeeschelp. Daarnaast leveren tal
van organisaties, waaronder de Steltkluut,
hieraan een bijdrage. Dit artikel gaat kort
in op de verrichte activiteiten, de visfauna
en het vervolg van het atlasproject in het
deelgebied van de Steltkluut.
Het eerste jaar zit er op
Sinds de start van het project zijn er diverse
excursies/inventarisaties door de Vissen-
werkgroep Zeeland i.s.m. de Steltkluut gedaan.
Zo was er een excursie in het krekengebied
rondom Axel en waren er vier inventarisa-
tiedagen in Het Verdronken Land van Saef-
tinghe. Stagiaires en leden van de Steltkluut
hebben daarnaast zelfstandig nog veel water
gangen bevist. De locaties die bemonsterd
zijn, waren veelal slecht of al lang niet meer
onderzocht. Daarnaast zijn er diverse actieve
sportvissers (waaronder Steltkluut leden)
geïnterviewd om zo extra waarnemingen te
verzamelen. Het Waterschap Scheldestromen en
Sportvisserij Nederland stelden daarnaast
hun data beschikbaar. Uiteraard wordt alle
data eerst kritisch gevalideerd voordat deze
op de digitale atlas wordt weergegeven. In
Oost Zeeuws-Vlaanderen beschikken we nu
al over enkele duizenden viswaarnemingen.
Westerschelde van groot belang voor vissen
Uniek voor Zeeland en zelfs bijzonder voor
Europa is de zeer geleidelijke en nog vrijwel
intacte zout/zoet overgang in de Westerschelde.
Het is de enige zeetak in de Delta waar nu nog
sprake is van een estuarium met open verbin
ding naar zee. Hier mengt het zoete Schel-
dewater zich met het zoute Noordzeewater.
Qua natuurwaarden is de Westerschelde vooral
bekend van haar waarde voor vogels en de
aanwezigheid van bijzondere habitattypes,
maar haar belang voor vissen (foerageer-,
trekgebied en kraamkamer) is eveneens groot.
Deze is ook vanuit Europa erkend, zo zijn
er vanuit Natura2000 voor drie vissoorten
(zeeprik, rivierprik en fint) instandhoudings
doestellingen geformuleerd.
Voor diverse zeevissen, waaronder tong, zee
baars, schol en sprot, vervult de Westerschelde
de functie van kraamkamer. Enkele vissen
brengen het grootste deel van hun levens
cyclus in het estuarium door, zoals de kleine
zeenaald, bot, driedoornige stekelbaars en
brakwatergrondel. Van speciaal belang is
het estuarium voor anadrome trekvissen,
die de rivier opgaan om te paaien. Op de
Schelde gaat het dan om zeeprik, rivierprik
en fint (allen Natura2000 doelsoorten). De
fint (rode lijst status; verdwenen) werd hier
in de 16e en 17e eeuw nog intensief bevist.
Door verlies aan paaigebieden en verslechterde
waterkwaliteit verdween de soort in het begin
van de 20ste eeuw, maar sinds 1996 worden
in de Westerschelde weer stijgende aantallen
van de soort aangetroffen. Bovenstrooms
in de Zeeschelde (nabij Bornem) werden in
2012 voor het eerst (21) jonge tintjes gevangen.
De zandbanken bij de monding van de Rupel
in de Schelde waren vroeger bekend als dé
paaiplaats van de Scheldepopulatie (bron:
website Gazet van Antwerpen 18-07-12).
14
Dunlipharders zijn in Nederland vrij zeldzaam
maar in de Westerschelde relatief talrijk.
Brakwater ook binnendijks nog redelijk
veel aanwezig
Brakwater is een landelijk en Europees zeld
zaam biotoop maar is hier nog op vrij grote
schaal aanwezig. Met name de kreken en
sloten nabij de Westerschelde zijn brak van
karakter. Mits deze voor vissen enigszins goed
met de Westerschelde verbonden zijn, kunnen
deze een vrij rijke visfauna bevatten. De wate
ren bevatten vaak een mix van soorten die
voornamelijk in zoutwater leven (o.a. bot
brakwatergrondel), zoetwatervissen (karper,
rietvoorn snoekbaars) en soorten die zowel
in zout als zoet water kunnen leven (paling
driedoornige stekelbaars).
Rijke zoetwater visgemeenschappen
Binnen Zeeland bevat vooral Oost Zeeuws-
Vlaanderen rijke zoetwater visgemeenschap
pen. Deze wateren zijn hier uiteraard vooral
aan de zuidrand te vinden. Een wettelijk
beschermde soort die hier lokaal nog vrij
veel voorkomt is de kleine modderkruiper.
Voorheen kwam ook de tevens beschermde
bittervoorn hier voor, maar recente waarne
mingen van deze soort ontbreken. Geschikte
wateren met rijke waterplantenvegetaties
en zwanenmossels (gastheer) zijn nog wel
aanwezig, dus het is goed mogelijk dat deze
soort op korte termijn wordt herontdekt. In
dit soort wateren komen ook andere pro
vinciale zeldzaamheden als kroeskarper
(rode lijst; kwetsbaar), alver en zeelt voor.
De kleine modderkruiper is een wettelijk be
schermde soort, die in Zeeland vooralsnog
alleen bekend is uit Oost Zeeuws-Vlaanderen.
en van de Flora- en faunawet worden
iveau (5 km2) afgebeeld i.p.v.
erhok.
Lever een bijdrage aan de visatlas!
Momenteel zijn de verspreidingskaarten die
weergegeven zijn op de digitale atlas nog
van veel soorten incompleet. We verwachten
dat we voor het einde van dit atlasproject
nog een grote inhaalslag kunnen slaan. De
inzet van leden van de Steltkluut is hierbij
van groot belang, omdat vrijwel al het veld
werk voor de visatlas door vrijwilligers en
stagiaires word gedaan. Uiteraard zijn ook
oude waarnemingen meer dan welkom. Via
de website kan je je aanmelden voor excursies,
of om samen met andere vrijwilligers aan
de slag te gaan. Veldwerk kan je eenvoudig
plannen m.b.v. de witte gebiedenkaart op
de website. Hierin is overzichtelijk te zien
welke gebieden zijn onderzocht en welke
soorten hier zijn aangetroffen. Naast de slecht
onderzochte gebieden heeft onderzoek naar
Rode lijst, beschermde soorten en exoten
prioriteit. Het determineren van de meeste
vissen is vrij eenvoudig en mogelijk met
goedkope boekjes of m.b.v. de website (of
gratis apps) van Sportvisserij Nederland.
Maak bij twijfel aan de determinatie een
goede foto met hierop duidelijk de vinnen
afgebeeld. Waarnemingen kunnen worden
ingevoerd opWaarneming.nl of Telmee.nl,
e-mailen kan uiteraard ook (naar p.calle@
hetzeeuwselandschap.nl).
-
1
*ra/
4 - v"'
aa n
De tiendoornige stekelbaars behoort binnen
dijks (samen met driedoornige stekelbaars)
tot de talrijkste soorten. De weergegeven
verspreidingskaart is nog verre van compleet,
eenvoudig uit te voeren veldwerk kan voor
vele nieuwe waarnemingen zorgen.
Op de digitale atlas is een witte gebieden
kaart in te zien. Door op een uurhok (5x5
km2) te klikken is te zien welke soorten hier
zijn aangetroffen, en welke gebieden goed
of slecht onderzocht zijn.
Pepijn Calle
(coördinator van deVissenwerkgroep Zeeland)
cS
GG
Ul
PD
Pt
0
0
ir
SBB
BB
S B
1 nana men
mm, an I
i"
B
•I B
MB a 1
1 BOO
1 BB a
b aa
,1^ BBS V
1/
Ie
rym
a am
n d a
B
aii^v
_r"
Kaartje: Verspreiding tiendoornige stekelbaars
GG
GG
0
0
in
P
