RjjMFI a.i
p?
cn
O
de Westgeul-Noord en de kreek Margaret-
hapolder bleken goed ontwikkelde populaties
van de doelsoort te hebben. De locatie Braak
man bij de monding van de Westgeul en de
locatie Piaskreek-Oost bij Hoofdplaat toonden
een brakke situatie met enkel Jenkins'waterho
ren in de slakkenfauna, wat op lagere zout
gehalten duidt.
Een flinke reeks bezochte kreken bleek zoet,
wat bij een deel is toe te schrijven aan recente
veranderingen van de waterhuishouding, in
vele, nu zoete kreken zagen wij verweerde,
lege huisjes van opgezwollen brakwaterhoren,
als relict van een brak verleden. Met de hier
gehanteerde criteria zijn de volgende kreken
(in Oost Z.VI.) als zoet herkend: Molenkreek,
Voorste Kreek, kreken Koude Polder, kreek
Grote Huissenspolder, kreek Koninginnehaven,
kreek isabellahaven, Otheense Kreek, Bron
kreek en Boschkreek. Voorheen oordeelde
de Slakkenwerkgroep Canisvliet, Axelsche
kreek, Kleine Vogel, Groot Eiland, Moer-
schans en Berriekreek als zoet.
Waterafvoerwegen
De waterafvoer is geregeld via sloten, water
gangen en afwateringskanalen. In dit stelsel
zijn opmerkelijke verschillen in zoutgehalte
aanwezig. Een belangrijke aspect is de aanvoer
van zoet water uit België via de afwaterings
kanalen. Anderzijds is erzoute kwel langs de
Westerschelde. Elke kwelsituatie is uniek en
we kunnen hier alleen stellen dat zoute kwel
bevoordeeld wordt door een goed waterdoor-
latende zandbodem, een lage ligging van
de polder en een diepe waterafvoerweg.
Brakke waterafvoerwegen blijken schaars.
Door selectief naar kansrijke wateren te zoeken,
kwamen we op slechts 3 watergangen en 1
dijksloot. Daarbij waren betrokken deThomaes-
polder bij Biervliet, de Van Alsteinpolder bij
Paal en de Koningin Emmapolder bij Emmadorp.
De opgezwollen brakwaterhoren bleek daar
steeds aanwezig, in twee gevallen begeleid
door Jenkins' waterhoren. Basters dijfslak is
er niet aangetroffen.
De Slakkenwerkgroep meldde 4 sloten met
enkel Jenkins'waterhoren. Eén van die sloten
lag in het brakke weidegebied de Putting.
Dit is een karakteristiek oudlandgebied, waarbij
sprake is van zout veen in de ondergrond.
De andere sloten lagen langs dijken aan
de Westerschelde bij Nummer Een en de
Hedwigepolder, en langs het Kanaal Terneuzen-
Gent bij de Canisvliet.
13 waterafvoerwegen zijn bij de inventarisatie
van 2013 als zoet beoordeeld. Een relatief
hoog aantal, wat gelet op de toelichting bij
de als watergang gebruikte kreken niet zal
verbazen. Soms verwacht je een echt brakke
situatie, zoals bij een sloot langs de zeedijk
bij Baalhoek (W), de Rijkswaterleiding westelijk
van het brakke Kanaal Terneuzen-Gent en een
dijksloot langs de Zouteweg bij Biervliet (N).
Discussie
De inventarisatie van Basters drijfslak past
deels in het beeld dat Cornelis (1943) schetst.
Inderdaad zijn we vaak zoete elementen in de
water- en oevervegetaties tegengekomen.
Echter, dat we daarnaast ook frequent bryozoën-
kalk zouden opvissen bleek een valse hoop.
Er is sprake van verzoeting. Wat wij aan brakke
wateren hebben gezien is slechts een mager
overblijfsel. Het overzicht van Kuijper (2000)
gaf voor de periode 1950 - 2000 een wat posi
tiever beeld; zo staan de Piaskreek, Voorste
Kreek, Achterste Kreek en de Vogel er nog als
brak vermeld. De schelpenatlas (De Bruyne,
et al., 2013) toont met waarnemingen van
na 1985 evenmin het dieptepunt waar wij
op uitkomen.
Het vinden van twee gezonde populaties van
Basters drijfslak is van belang. De populatie in
de Westgeul is in stand gehouden door periodie
ke aanvoer van diep, zout grondwater middels
een pomp. In de Margarethapolder houdt zoute
kwel de kreek aan de zeedijk brak. Wijziging
van het waterbeheer in deze kreken is een
bedreiging van deze vitale populaties.
De andere brakke wateren bevatten geen
Basters dijfslak. Het gaat om sloten en water
gangen, wateren waar de soort zich in het
algemeen weinig vertoont. Het kan er te
zoet of te zout zijn, ook valt te denken aan
een te grote dynamiek in het zoutgehalte of
aan waterverontreiniging.
Dank
De inventarisatie is in rap tempo uitgevoerd,
mede door de assistentie van Jaap Woets,
waarvoor dank.
14
Harry Raad: hjraad@kpnmail.nl
ZD
3
Naschrift van de redactie
De brakwatergemeenschappen van de
twee plaatsen waar de Basters drijfslak in
Zeeuws-Viaanderen nog voor komt zijn bei
de bedreigd. In de Westgeul staat de pomp
die zout water kan inbrengen, al 5 jaar uit.
Hier is de keus gemaakt dat de geul verder
mag verzoeten. In de Margarethapolder zijn
er plannen om het waterpeil op te zetten,
wat waarschijnlijk ook een verzoetend ef-
Biebben. Basters drijfslak komt bin-
len Nederland alleen in Zeeland voor en
binnen Zeeland op nog maar een tiental
plekken. Om daarvan de beide plaatsen in
Zeeuws-Viaanderen verloren te laten gaan
zou een grote achteruitgang betekenen.
Daarbij gaat het niet alleen om die ene
soort, maar kan deze slak als ambassadeur
gezien worden voor de hele brakwater ge
meenschap,die in Zeeland onderdrukstaat.
U1
Pt
p
p
"o
5
K. 1
1
V-, ■t? :-' -
b xtT7-.
Bronnen:
Boekschoten, G.J., 1995. Stromatoliet op rif: een Zeeuwse
specialiteit. - Grondboor en hamer, 49(3/4): 54-56.
BRUYNE, R. DE, S. VAN LEEUWEN, A. GMELIG-MEYLING
R. DAAN (red.) (2013): Schelpdieren van het Neder
landse Noordzeegebied. Ecologische atlas van de mariene
weekdieren (Mollusca). -Tirion, Utrecht/Stichting ANE
MOON, Lisse.
Cornelis, J.Ch., 1943. Ons eigen landje. Geïllustreerde
beschrijving van het Land van Cadzand. - Bronswijk,
Oostburg.
KUIJPER, W. (2000): De weekdieren van de Neder
landse brakwatergebieden (Mollusca). - Nederlandse
Faunistische Mededelingen 12:41-120.
RAAD, H. (2012): Het voorkomen van Basters Drijfslak
Heleobia stagnorum (Gmelin, 1791) op Zuid-Beveland.
- Spirula 386:70-75.
Opmerkingen bij onderstaande tabel:
- Hel. Basters drijfslak (Heleobia stagnorum), Eer.
opgezwollen brakwaterhoren (Ecrobia ventrosa), Pot.
Jenkins'waterhoren (Potamopyrgus antipodarum);
- 1 weinig, 2 algemeen en 3 talrijk;
- Slakkenwerkgroep KNNV afd. Bevelanden;
rr\
Kaart: Bezochte kilometerhokken met brakwater, met Basters drijfslak (B).
nr.
km-hok
locatie
datum
Eer.
Hel.
Pot.
1
65-374
watergang V. Alsteinpolder Paal stuw
15-8-2013
2
2
66-373
watergang Kon.Emmapolder Alsteindijk stuw
15-8-2013
3
3
49-373
kreek Margarethaweg PI 10Terneuzen
8-8-2013
1
3
3
4
40-372
kreek Westgeul N van sluis/stuw dam
10-7-2013
2
2
3
5
40-372
kreek Westgeul Z van koker dam
10-7-2013
1
1
6*
74-374
dijksloot Hedwigepolder
40-4-2008
7*
44-360
dijksloot Kanaal G.-T. St. Anthonykade
28-1-2010
8
39-371
kreek Braakman bij duikerWestgeul
10-7-2013
2
9*
59-374
sloot Puttingweg e.o., Hengstdijk
22-8-2010
1
Tabel: Overzicht van de bezochte brakke wateren in (Oost) Zeeuws-Viaanderen en de daar waargenomen Hydrobiidae.
Inventarisatie 2013, doorHJ. Raad&J. Woets.
P
P
3
O»
m
