BOORVLIEGEN: 4 karakteristieke soorten van de Nederlandse Delta
Boorvliegen
BoorvHegen
Door: Marian Kiefer Nathalie De Somer
Bij De Steltkluut werd eind 2017 een insectencursus gegeven en Marian zorgde voor het cursusdeel Libellen en Water
juffers, al lang een passie. Nu reist ze voor bijzondere soorten zelfs naar andere landen. Kort na de cursus, in de lente van
2018 ontmoetten we elkaar opnieuw tijdens een wandeling op de dijk van de Westerschelde. We informeerden naar el-
kaars plannen.
Als je door insecten gefascineerd bent, dan is de verleiding
groot om alles te determineren wat voor de cameralens ver
schijnt. Zo kan je er wat over lezen en ze opnieuw herkennen,
of wegwijs worden tussen de vele insecten groepen. Gegaran
deerd verwonder je je over de variatie, en vind je ook soorten
die nog niet eerder in de regio zijn gevonden.
Dit jaar leg ik me toe op Boorvliegen, vertelde Marian. Een aan
tal jaren geleden fotografeerde Marian haar eerste boorvlieg
op Gewone klit, en was gefascineerd door de bonte vleugels
en de ogen met regenboogkleuren. Bij entomologiezaak
Vermandei schaft Marian de determinatietabel Boorvliegen
van John T. Smit aan en zo is de basis gelegd voor een ont
dekkingsreis in eigen streek met een zoektocht naar elk van
de soorten. In de loop van het jaar voegt Marian de ene na de
andere prachtige boorvlieg foto toe aan haar verzameling fo
to's in waarneming.nl.
Het is altijd bewonderenswaardig als iemand het geduld en
zorgvuldigheid opbrengt om diep in een soortgroep te duiken,
gemotiveerd om ze te vinden en bereid om ongemakken te
overwinnen. Boorvliegen zijn een weinig bekende soortgroep
binnen de insecten.
De Delta selectie
Van John Smit, insectendeskundige bij EIS - Kenniscentrum
Insecten verscheen in 2016 Analyse karakteristieke soorten
van de Nederlandse Delta. John werkte samen met soort-
groep-specialisten om tientallen soorten uit de Nederlandse
fauna en flora wereld te selecteren die van de specifieke om
standigheden in de Delta afhankelijk zijn. Het zijn allemaal
soorten die daarom hoofdzakelijk in het Deltagebied voorko
men door de aanwezigheid van kustduinen, zout- of brak wa
ter en de bloemdijken of bloemrijke graslanden.
Bij deze selectie horen 4 boorvliegen. Het zijn allemaal juweel
tjes. Dit artikel schrijven we om jullie met deze mooie soorten
uit eigen streek kennis te laten maken. Misschien inspireert
dit voorbeeld om zelf een soortgroep uit te diepen of je eigen
interesse te delen met het lezerspubliek.
4 Karakteristieke boorvliegen
Boorvliegen zijn kleine vliegjes van zo'n 2 tot 7 mm met felge
kleurde ogen en fraai getekende vleugels. In Nederland komen
84 soorten voor, waarvan enkele vooral in het Zuid-Hollandse
en Zeeuwse Deltagebied. Hier leven ze op planten die in dit
zilte gebied voorkomen.
De vrouwtjes van de boorvliegen hebben een legboor, van
daar de naam boorvliegen. Hiermee leggen ze eieren in delen
van planten. Afhankelijk van de soort leven de larven in bloem-
hoofdjes, stengels, bladeren of vruchten. De soorten die in
vruchten leven, zoals de Kersenboorvlieg zijn heel schadelijk
voor de fruitteelt en worden dan ook bestreden.
In Nederland leven de meeste larven in de bloemhoofdjes van
composieten en zijn gebonden aan één waardplantof aan
verschillende soorten binnen één familie.
Bijna alle boorvliegen hebben maar één generatie per jaar en
overwinteren als pop, larve of imago.
Er zijn vier soorten boorvliegen die meer in onze regio
voorkomen dan daarbuiten. Dat zijn de Zulteboorvlieg, de
Jakobskruiskruidboorvlieg, de Duindoornboorvlieg en de
Heelblaadjesboorvlieg. Deze laatste is een betrekkelijke nieuw
komer uit het zuiden.
Waardplanten
De levenscyclus van een boorvlieg is nauw verweven met de
waardplant: het vrouwtje brengt met een legboor haar eieren
in de waardplant. Als dat eitje in de stengel wordt gelegd,
vormt de waardplant rondom de eieren een gal. Ook worden
de eieren in een voedzaam plantendeel geboord. Bij veel
composieten is de bloembodem gevuld en voedzaam. Veel
boorvliegen leggen hun eitjes in bloembodems als de waard
plant nog in knop staat. Uit elk eitje komt een larve, die van de
waardplant als eerste voedsel eet.
Waar grote groepen van de waardplanten in de regio staan,
daar heb je hoogste kans om de boorvliegen te treffen. Bin
nen onze regio worden veel flora-waarnemingen ingevoerd
in waarneming.nl, soms staan de aantallen erbij of een foto.
Insecten-waarnemers gebruiken deze extra informatie uit
waarneming.nl dan om in te schatten of de locatie een bezoek
waard is, en de plek van die grote groepen waardplanten op
het juiste tijdstip te vinden.
Vooral waardplanten in natuurgebieden of op braakliggende
terreinen, gebieden die buiten het rigoureuze maaibeleid
vallen, daar zijn de insecten te vinden. Belangrijk is dat de
plant voldoende lang blijft staan, ook als deze reeds verdord
en uitgebloeid is, zodat de larve kan uitkruipen of verpoppen.
Dat geldt trouwens voor bijzonder veel insecten die de winter
doorbrengen in plantendelen, zoals holle stengels, zaaddo
zen, bloembodems. Iets om in gedachten te houden bij het
zogenaamd winterklaar maken van onze tuinen, natuur en
openbaar groen gebieden: verdorde planten zijn essentieel
voor de biodiversiteit.
Referenties
Volume 5. De Nederlandse boorvliegen (Tephritidae) - John
Smit-juli 2010-159 pp.
Entomologische tabellen zijn een gezamenlijk uitgave van de
Nederlandse Entomologische Vereniging (NEV), EIS Kennis
centrum Insecten en Naturalis.
Zie https://www.eis-nederland.nl/et
Analyse karakteristieke soorten van de Nederlandse Delta.
John Smit-juni 2016-
Zie https://www.eis-nederland.nl/rapporten
Uitgebloeid bloemhoofdje van Heelblaadjes met uitsluip-openingen van Heelblaadjesboorvlieg - foto Marian Kiefer
De steltkluut zomer 2019