Biodiversiteit monitoring in
Oost-Zeeuws-Vlaanderen
We hebben de kaap van 5000 soorten gerond in 2020!
V Biodiversiteit
De volgende Nationale Nachtvlinder-Nacht is in 2021 op 4 5 september
Door Nathalie De Somer
Jullie herinneren je misschien een
gelijkaardig artikel in het winterblad
van vorig jaar?
Eind 2019 stond de teller van het aantal
waargenomen inheemse soorten voor
Oost-Zeeuws-Vlaanderen op 4840, en in
de loop van 2019 waren ruim 500 nieu
we soorten gevonden. We dachten dat
de trend zich zou doorzetten en dat we
in 2020 de kaap van 5000 soorten zou
den kunnen ronden...Halverwege 2020
was het al zo ver. Of de corona pandemie
hier een handje geholpen heeft? Vast
wel, waarnemen is een van de weinige
activiteiten die door de pandemie niet
grondig veranderd is.
Amper 5 maanden later, eind oktober
staat de teller op 5415 soorten. Dat is
een toename met 575 nieuwe soorten of
6% voor de regio over 1 jaar. Wellicht zal
dat wat minderen na controle door de
specialisten, maar er zullen 500 nieuwe
soorten overeind blijven en we kunnen
met z'n allen daarom terugblikken op
een weliswaar ingrijpend maar toch
actief natuurjaar.
Tips voor Nieuwe Leden
Monitoring is voor velen een solitaire
bezigheid, een activiteit waarbij het
aandachtig observeren ons telkens iets
nieuws in eigen streek laat ontdekken.
Door de corona pandemie hebben veel
mensen ruimte gezocht in de natuur.
Een aantal onder hen heeft besloten
om zich lid te maken van de Steltkluut
afgelopen jaar, een hartelijk welkom aan
deze nieuwe leden. Voor hen die zich in
een bepaalde soortgroep interesseren
is er de tip: sluit je aan bij de werkgroep
naar je keuze. In de Colofon op pagina
2 van dit Steltkluut blad vind je een
overzicht van de werkgroepen met
e-mail adressen. Kennis vooraf van de
soortgroep is altijd fijn maarzeker geen
vereiste, interesse en nieuwsgierigheid
zijn veel belangrijker. Elke werkgroep
heeft een eigen WhatsApp groep. Via
deze app-groepen kan je gemakkelijk
aansluiten en samen op stap gaan,
daarbij tijdens de pandemie de
anderhalve meter in acht houdend.
Kleinschalige activiteiten verschijnen
niet op de officiële Steltkluut agenda
op de webpagina, maar zo kom je die
toch te weten. Een leuk alternatief is
om uitje werkgroep zelf iemand uit te
nodigen om samen op stap te gaan.
Ook zijn er bij alle werkgroepen gerichte
monitoringsprogramma's waaraan je
deel kan nemen, want natuurvrijwilligers
die zich systematisch willen inzetten
zijn bij alle werkgroepen welkom. Blijf in
ieder geval samen actief, de pandemie
neemt ons sociale leven al aardig op de
schop.
Waar zitten de grote verschuivingen?
Net als jullie ben ik benieuwd bij welke
soortgroepen de grote verschuivingen
zitten, en hoe dat zo gekomen is. Daar
zitten bijzondere inspanningen achter.
Elk seizoen in 2020 lazen jullie in dit
blad een verslagje van het 1001 soorten
project in Axel. Zo'n project motiveert
om soorten te zoeken en samen een
Soorten
Nachtvlinders en
micro's
Planten
Paddenstoelen
Vliegen en muggen
Kevers
Bijen, wespen en
mieren
Vogels
Mossen en
korstmossen
Wantsen, cicaden
en plantenlulzen
Geleed potigen
(overig)
Weekdieren
Vissen
Insecten (overig)
Zoogdieren
Libellen
Dagvlinders
Sprinkhanen en
krekels
Algen, wieren en
eencelligen
Overige
ongewervelden
Reptielen en
amfibieën
Totaal
874
612
586
437
407
324
280
206
86
doel te halen. Door zo'n project wordt er
zeer actief waargenomen. Ook hebben
enkele insectenliefhebbers uit de streek
zich fanatiek ingezet en heel frequent
lichtvallen gezet in Vogelwaarde, Lams-
waarde, Axel, Clinge, Kloosterzande en
Terneuzen. Met alle inspanningen bij
elkaar zijn 111 nieuwe soorten nacht
vlinders en microsoorten bijgevonden,
een toename van 13% voor de groep.
Op de 2de plaats scoort de soortgroep
'Vliegen en muggen'met 105 nieuwe
soorten voor de streek, een toename van
22%. Ook 82 nieuwe soorten kevers en
68 nieuwe soorten bij'bijen, wespen en
mieren', 63 nieuwe soorten bij de 'want
sen, cicaden en plantenluizen'. Samenge
vat horen zo'n 500 of 86% van de nieuw
gevonden soorten onder de insecten en
overige ongewervelden.
De goed onderzochte soortgroepen
blijven zoals verwacht stabiel:
Vogelsoorten zijn met netto 4 afgeno
men: Het schrijven van Avifauna Zeel-
andica draagt daaraan bij dat bepaalde
waarnemingen onder de loep genomen
zijn. Er zijn dit jaar ook bijzonder veel
waarnemingen, zo'n 50.000 vogelwaar
nemingen uit het Steltkluut archief
toeqevoeqd.
5.1%
Mossen en
korstmossen
5 2%
Vogels
6%
Bijen, wespen
en mieren
75%
Kevers
81%
Vliegen en
muggen
10.8%
Nachtvlinders en
micro's
18.3%
Planten
16.1%
Paddenstoelen
B
5.415
De steltkluut winter2020
Grote spitskop te Hoofdplaat Foto: Nieck Alderliesten
Stranding Noordelijke Butskop in Terneuzen op 7 september2020.
Foto: M. van den Heuvel-Greve - Wapeningen universiteit
Bij planten is er een netto toename van 5 soorten, maar er zijn
14 nieuwe inheemse soorten gevonden, en door de hergroe
pering van soorten in de nieuwe Heukels'en uitsluiten van
aangeplante soorten die in heemtuinen van liefhebbers staan,
zijn er ook bij planten wat verschuivingen. De meeste nieuw
gevonden soorten bij planten worden echter niet bij de 5000
soorten gerekend, want die zijn niet inheems: er zijn zo 25
nieuwe niet-inheemse soorten in de regio gevonden. Daar zijn
veel verwilderende tuinplanten bij en soorten die met interna
tionale transporten zijn meegelift.
Bij de sprinkhanen noteerden we minder waarnemingen
van de favoriete Greppelsprinkhaan maar de nieuwko
mer Grote spitskop werd na de waarneming bij Hoofd
plaat West-Zeeuws-Vlaanderen enkele weken later ook in
Oost-Zeeuws-Vlaanderen gevonden langs het Kanaal Gent-Ter-
neuzen na een gerichte zoektocht door Alex Wieland.
Bij de zoogdieren is er een extra soort te noteren, dat is het
trieste verhaal van de gestrande Noordelijke butskop bij Ter
neuzen, een tweede spoelde aan in Borssele, beide vrouwelijke
dieren zijn waarschijnlijk overleden na een aanvaring met een
schip. Ook hadden de dieren niet meer in de Noordzee gege
ten. Dit blijkt uit onderzoek uitgevoerd door de Universiteit
Utrecht en Wageningen Universiteit.
Libellen en dagvlinders zijn bijzonder goed onderzocht en
daar zijn de meeste soorten dit jaar teruggevonden, de aan
tallen zijn voor veel soorten een stuk lager. Wie zoekt naar een
verklaring vindt in de analyses een verband met pesticiden,
beheer en de gevolgen van klimaatverandering met de droge
hete zomer en de 3V's: verdroging, verzuring en vermesting.
Welke soorten zien we niet langer?
Het toenemen van het aantal soorten is hoofdzakelijk door 2
effecten: er zijn nieuwe soorten door de klimaatverandering
en er is een effect van het meer waarnemen, dit laatste is het
zogenaamde 'waarnemerseffect'.
Sinds de komst van Obsidentify en ander identificatie techno
logie wagen waarnemers zich aan minder bekende soortgroe
pen en tegenwoordig zijn er specialisten om ook die waarne
mingen te controleren. Dat heeft als voordeel dat we bij een
goed gedocumenteerde waarneming kunnen bevestigen dat
de soort in de streek voorkomt.
Terzelfdertijd is er een aantal soorten die we niet langer lijken
terug te vinden. Soms loont het om gericht te zoeken naar zo'n
soort die lang niet is waargenomen. Als deze terug te vinden
is dan kunnen we vaak met gerichte maatregelen voor het
behoud van de soort zorgen. Je vindt deze soorten door op
de website Steltkluut.waarneming.NL bij de Overzichten naar
de'Waargenomen soorten'te kijken. Daar kan je voor elke
soortgroep de soortenlijst zien, inclusief de datum en de plek
dat die soort voor het laatste is waargenomen. Een specifieke
zoektocht kan zomaar vruchten afwerpen, want zelfs al vinden
we de lang-niet-geziene soort niet terug, een speurdersblik
levert altijd wat bijzonders op.
Wij wensen jullie een heel fijn waarnemers-jaar 2021 toe.
