Nu wordt de blaas (met de rietstok naar boven) over het
keulse potje gespannen en onder de rand vastgebonden» Span
nen kan men de blaas alleen, als er een ruime "overslag" is.
tien spant met twee handen de blaas over de rand; een helper
bindt het touw erom. Desgewenst worden hierna de onder het
touw uitstekende delen van de blaas (niet te kort) afgeknipt
In plaats van een touw om de potrand, kan men ook wel een
groot elastiek nemen (Weck-ring)
Nu moeten door de oren van het potje nog de uiteinden van
een draagtouw vastgemaakt worden -reken, dat het potje op
ongeveer buikhoogte hangen kan- en de koenkelpot is klaar
voor het gebruik.
'Bespelen' van het potje:
ken make de binnenkant van de hand vochtig--niet te nat- en
laat het rietje door de lichtgesloten hand op en neer gaan;
vooral niet te hard nijpend. Het ritmisch gLijden van de hand
veroorzaakt het 'koenkelen'.
Heel vaak wordt, in plaats van het zware keulse potje, een
lichter, blikken bus gebruikt. Het geluid'ec-hter van diverse
soorten -en maten koenkelpotten is slechts weinig anders van
toonhoogte en -kleur.
De levensduur van de koenkelpot is vrij groot, daar de var
kensblaas van nature zeer vetrijk is. Waar de rietstok in het
vel steekt, is extra invetten wenselijk, want daar is de slij
tage het grootst.
Wé willen niet nalaten, op te merken, dat het bevochtigen
van de hand thuis met regenwater of leidingwater kangeschie-
den; in de open lucht moet men wel in de hand spuwen i
Eet folkloristische gebruik van de koenkelpot op Zuid-Beve
land:-
Kort en goed gezegd: dit behoort tot het verled.en I
We mogen daar niet rouwig om zijn, als we voorop stellen, dat
het rondgaan met de koenkelpot destijds voor vele kinderen
niet als bedelpartij gold, maar als bittere noodzaak. Het
leverde de kinderen soms zoveel op, dat er nieuwe kleren en
schoenen voor konden worden aangeschaft. Natuurlijk gingen er
ook kinderen met de koenkelpot rond, waarvan de ouders dit
geld niet nodig hadden. Er bestond dan alle kans, dat veel
van het opgeloioen geld in snoep word omgezet.
De eigenlijke koenkeltiedviel tussen lo-rstmis en Nieuwjaar
- 13 -
Er waren er echteraltijd enigen, die vroeger startten, ver
moedelijk omdat dié kinderen zoveel mogelijk dorpen en behui
zingen wilden bezoeken.
De liedjes die erbij werden gezongenhebben meest allen als
onderwerp de jaarwisseling; een bepaald soort, dat met vele
varianten voorkwam, "Klein Zieltje", voert ons naar het hier
namaals ("naar 't Andere Land daar is 't veel beter dan
hier; daar zingen de engeltjes: Tier lier lier lier"), waar-
naartoe de Toegang slechts via God is. Wel e'en typisch chris
telijk lied, hoewel we er ook heidense motieven in menen te
bespeuren ("twee 'arme zondaren mee een strooien band").
Andere liedjes zijn op rijm gestelde bedelliedjes een voor
beeld daarvan gaven we in het laatste nummer van de vorige
jaargang.
Gebruik was, dat de kinderen ^Ln groepjes langs de huizen
trokken, dikwijls slechts één 'koenkelsiertevens vaak de
'bozz'ouwer' =beurshouderde anderen zanger. Na het zin
gen kreeg de 'bozz'ouwer' wat kleingeld in de 'bozze'.
Vroeger moeten de kinderen ook getracteerd zijn op levens
middelen (om mee te nemen naar huis) zoals stukken spek,
brood, vlees, boter, eieren»
We hebben weinig voorstellingsvermogen nodig, ons voor te
stellen, hoeveel overeenkomst deze bedeltochten hadden voor
de armsten met de hongertochten van winter -19^/^5slecht
gekleed, .slecht gevoed, versleten klompjes, sneeuw en vries
kou; van vroege ochtend tot late avond op pad; versteven
koenkelhandjes l Inderdaad: folklore is soms bitter (ge
weest). Het v/as geen zeldzaamheid, als kleuters tpt voorbij
Goes en Kruiningen koenkelden, terwijl ze uit De Zak afkom
stig waren.
Ook groteren, zelfs we1' enkele volwassenen, begaven zich
op het koenkelpad. We herinneren ons iemand (men zei, dat
hij uit Goes kwam) die vroeger met de koenkelpot ieder jaar
een ellenlange Nieuwjaarswens bracht, vlak vóór de jaar
wisseling.
Eigenlijk is hoogst merkwaar digdat op Oudejaarsavond de
ouderen, meestal de ongetrouwden -- alleen maar jongens
met de koenkelpot rondgingen; heel vaak in travesti l Hen
maakte zich ook altijd onkenbaar met een 'mombakkes'. Behal
ve de koenkelpot hadden de meesten in de groepjes ook oude
