- 2 -
plaats de hoek vóór het dorp tussen de Burenpolder en de
langs het dorp lopende zeedijk. Deze ligplaats gaf mogelijk
wat meer beschutting bij storm en hoge vloeden, doch een
ideale ligplaats was het al evenmin.
Om die reden was Yersekendam dan toch al heel vroeg
aangewezen als afvaarplaats voor het overzetveer naar
Gorishoek op Tholen.
Reeds in het jaar 1351 gaf graaf Willem ldaartoe het
veerrecht uit. (Zie Dhr. mr. G.F. Sandberg "Overzetveren
in Zeeland" - pag. 39.)
In genoemd jaartal was er te Yersekendam toen al een min
of meer beschut haventje aanwezig. Zeilvaartuigen voeren
in die tijd naar havens als Antwerpen en Rotterdam. Het
waren de voorlopers van de latere beurtschippers.
Welke typen schepen ze bezigden, is, door het ontbre
ken van afbeeldingen, onbekend. Uit later tijd, b.v. de
17de en 18de eeuw geven tekeningen te zien, dat de vaar
tuigen aanvankelijk sprietzeilen en later gaffelzeilen
voerden. (Zie de prent op p. 5.)
Dat er al heel vroeg van en naar de genoemde havens
werd gevaren, is wel zeker. Hen was voornamelijk op ver
voer te water aangewezen en wanneer men de uitvoerige
lijsten nagaat, welke door Dr. W.E. Linger zijn vermeld in
zijn werk over "De Tol van Iersekeroord"vindt men veel
gegevens over de scheepvaart en de vrachten, welke van
uit zee en uit Holland de genoemde tol passeerden in de
periode 1321 - 1572. Daarbij speelde waarschijnlijk de aan
legplaats te Yersekendam geen grote rol, omdat het tolhuis
gelegen was tegenover Borgvlietten zuiden van Bergen
op Zoom.
Na de grote watersnoodrampen van 1530 en 1532, waarbij
de stad Reimerswaal nagenoeg en geheel het toenmalig oos
telijk Zuid-Beveland verloren gingen, was Yersekendam voor
lange tijd het enige steunpunt voor vaartuigen en een veer
dienst in oostelijk Zuid-Beveland.
Of er in de vroege middeleeuwen al een regelmatige ver
binding te water tussen Zeeland en Rotterdam bestond, is
twijfelachtig. Het scheepvaartverkeer, dat de Tol van Ier
sekeroord passeerde naar en van Antwerpen, liep vanuit zee
aanvankelijk ten zuiden van Schouwen-Duiveland en Tholen
(en retour dezezelfde route) en vanaf de 16de eeuw meer
en meer via de Westerschelde, toen deze beter bevaarbaar
was geworden. De verbinding vanuit Zeeland met Rotterdam
binnendoor langs Dordrecht, begon ook eerst geruime tijd
na de middeleeuwen van belang te worden.
Gegevens, die wijzen op een vorm van beurtvaart in die
tijd, vonden we niet.
Nadat Rotterdam in de 17de en volgende eeuwen tot
grote bloei kwam, namen ook de binnenlandse verbindingen
te water in omvang toe en ook met Zeeland werden de con
tacten wat dit betreft veelvuldiger
Hoewel we over de 18de eeuw geen feiten beschikbaar
hebben, kan wel worden aangenomen,dat ook toen verbindin
gen te water met de noordelijk liggende gebieden en steden
bestonden.
Over de latere periode zijn we dan wat beter geïnformeerd,
temeer daar we er langzamerhand vrij nauw bij betrokken
werden.
Dat derhalve nu volgt in verband met de historie van de
beurtvaart kan niet anders dan ook een stukje familie
geschiedenis zijn, daar vele verwanten zich eertijds met
dat vrachtvervoer te water hebben beziggehouden.
De eerste Van IDsseldijk, die zich - vanuit Gelderland -
in Zeeland vestigde, was CornelisHij kwam naar Ouwerkerk
op Schouwen en was daar in verschillende functies werk
zaam - sedert 1763 - bij de Polder Oosterland.
Zijn zoon Adriaan v. 13. vertrok na verloop van tijd in
1827 naar St. Maartensdijk. Hij koos het beroep van beurt
schipper en handelde ook in oesters, waarvan, zo lazen we
ergens, de prijs in 1844 10 en 15 cent per stuk was.
De beurtvaart werd bedreven op Rotterdam en Dordrecht.
Uan de vijf zoons van Adriaan v. 13., die allen het be
roep van schipper (hetzij beurtschipper of in de vrije vaart)
kozen, was mijn grootvader, Willem Ezechiël van 13., die
zich na verloop van tijd te Yerseke vestigde als beurt
schipper op de genoemde havensteden.
Hij kwam te Yerseke in 1865 en hoewel niet zeker is, of
hij zich toen al met de-beurtvaart bezig hield, blijkt niet
zoveel later, dat dit zijn beroep was; zo o.a. uit lijsten
van namen van vele Yersekse schippers, die bij de gemeente-
