- 45 -
ten, uiteraard stuk voor stuk "kleine" zaken, waarover we
in de loop van de tijd gegevens vonden, die naar onze mening
het vermelden waard zijn.
Het kerkhof.
Sedert de vroege middeleeuwen hadden de kerkhoven een bij
zondere betekenis; zo ook in Kapelle. Het kerkhof was niet
alleen begraafplaats, oorspronkelijk was het ook de plaats
waar recht werd gesproken, terwijl bepaalde delen een soci
ale functie voor de bevolking hadden. Verder was het kerk
hof erg belangrijk als vrijplaats voor misdadigers, (in dit
verband mogen we verwijzen naar het artikel van Drs. A.P.
de Klerk in het Zeeuws Tijdschrift 1980-6.)
Op een aantal kerkhoven stond een zgn. ballinghuis, vaak
helemaal aan de rand. In Kapelle stond op de oostelijke
rand van het kerkhof een oud huisje. Dit was eigendom van
derden en werd na veel moeite in 1879 door de kerkvoogdij
aangekocht. Dit was nodig om het ijzeren hek, dat in 1880
om het hele kerkhof werd geplaatst, te kunnen voltooien.
(Zie ook het artikel in Varia Zelandiae van april 1981.)
In hoeverre dit huisje iets te doen kan hebben met het
verschijnsel "ballinghuis" is tot nu toe niet duidelijk. In
de volksmond heette het huisje SteijnshuisjeTot voor
kort was het onbekendwaar deze benaming vandaan kwam.
Het blijkt evenwel dat in het begin van de 19 8 eeuw de
schoenmaker Gerard Steijn geruime tijd de eigenaar was. De
afleiding is dan niet moeilijk meer.
Ook vóór de plaatsing van het ijzeren hek in 1889 was het
kerkhof afgetuind en wel met een houten omheining, het
zgn. glint (of gelint).
Bijlo wijst er op dat het dragen van de schandstenen (een
speciale straf voor vrouwen) in Kapelle geschiedde "omme
het glint". De gestrafte vrouwen moesten de schandstenen
dus rondom het kerkhof dragen.
De gemeenteschool.
Op vele plaatsen werd na de hervorming het koor van de
kerk met een schot afgescheiden van de rest van de kerk,
omdat dit als zodanig geen functie meer had. De aparte
ruimte die hierdoor ontstond werd dan vaak als schoollo-
- 46 -
kaal ingericht. In Kapelle zal dit waarschijnlijk niet
gebeurd zijn. De Kapelse school stond bij de molen aan de
BiezelingsestraatIn 1722 wordt verkocht "seker woon
huis, gestaen bij de mole, daer voor desen de schole in
is gehouden". Ook eerder is er sprake van "de schole" in
de Floolhoek, o.a. in 1669 als er een perceel grond wordt
verkocht, dat als belending heeft "de schole van Cappelle".
De plaats van de school bij de molen, ongeveer op de helft
tussen Kapelle en Biezelinge, kan verband houden met het
feit dat er zowel kinderen van Kapelle als van Biezelinge
gebruik van moesten maken.
Naderhand werd school gehouden in een huis aan het kerk
plein, totdat in 1827 een schooltje werd gebouwd op de
noordwestelijke rand van het kerkhof dicht bij de toren.
Het is bekend, dat ook in het centrum van Biezelinge aan
de markt, een bepaalde periode een school heeft gestaan.
De in 1827 gebouwde school werd in de loop van de 19de
eeuw al snel te klein en te gebrekkig om te handhaven
en begin 1877 kwam bij de kerkvoogdij het verzoek van B.
en lilbinnen om "op het oude kerkhof" de benodigde grond
af te staan om daarop een nieuwe school met bijbehorende
speelplaats te bouwen, ter lengte van 38 meter en ter
breedte van 17.\ meter. Het oude kerkhof was het kerkhof
rondom de kerk, dat pas in 1874 als begraafplaats geslo
ten was. De kerkeraad verzocht dan ook om het verzoek van
B. en ÜJ. van de hand te wijzen. Niettemin was de kerkvoog
dij met 5 tegen 3 stemmen bereid, de school op het kerk
hof te laten bouwen.
De uitvoering stuitte evenwel op bezwaren bij de Gedepu
teerde Staten, omdat een en ander in strijd zou zijn met
de wet op de begraafplaatsen. De school werd daarna op
enige afstand van het kerkhof, ook reeds in 1877, ge
bouwd. In een drastisch verbouwde vorm bestaat deze
school, de Duliana van Stolbergschóolnog steeds.
Het parochiehuis.
Het huidige hotel de Zwaan is het aloude parochiehuis,
waar velerlei activiteiten gedurende eeuwen plaats von
den. Tot omstreeks 1875 het gemeentehuis werd gebouwd
op de plaats waar nu na de tweede1 wereldoorlog dit weer
