Plaatsen in Zeeland en West-Vlaanderen met het
vroeg-middeleeuwse toponiem „burg"
J. A. TRIMPE BURGER
Algemeen
In de geschiedenis van Zeeland en het Belgische West-Vlaanderen spelen dorpen en
steden waarvan de plaatsnaam eindigt op „burg" een zeer opmerkelijke rol. De burg
toponiemen van voor de feodale tijd wijzen (óók) in het Zeeuwse en Vlaamse
kustgebied meestal op ringwalforten uit de tijd van de Wiking-invallen, of bij uit
zondering op versterkingen die teruggaan tot de Romeinse periode. Van Romeinse
oorsprong is het Westvlaamse, bij Oostende gelegen Oudenburg, en het West-
Zeeuws-Vlaamse Aardenburg. De plattegronden van deze twee kleine steden,
bijvoorbeeld op de bekende kaarten van Jacob van Deventer uit omstreeks 1550,
vertonen in hun oudste kern een min of meer rechthoekige aanleg, in tegenstelling
tot die van de andere burgplaatsen, te weten. Burgh op het eiland Schouwen,
Domburg Middelburg en Souburg op Walcheren, en Oostburg in Zeeuws-
Vlaanderen. De laatste groep heeft vanuit de lucht gezien een opvallende, ronde kern
met een diameter van minstens 150 meter. De ronde vorm herkennen we ook in het
nabij de kust gelegen Belgische Veurne met zijn parochies Binaburgh en Butan-
burgh. We zien eveneens ronde, oude stadskernen in de Noord-franse steden
Brokburg (Bourburg) en Sint Winoksbergen (Bergues-Saint-Winnoc). De concen
trische vorm van de tweede categorie burgplaatsen is zonder uitzondering terug te
voeren tot ringwalversterkingen uit het laatst van de 9de of het begin van de 10de
eeuw. Het fraaist is de concentriciteit bewaard in het burgterrein van Burgh; dit vrij
wel onbebouwde, waardevolle cultuurbezit is dan ook terecht geplaatst op de lijst
van wettelijk beschermde monumenten. De hoofdstad van Zeeland, Middelburg,
heeft in het centrum ook een duidelijk concentrische vorm. De vroeg-middeleeuwse
kern is hier echter geheel bebouwd bovendien werd het oude stratenplan na het
bombardement in 1940 nogal gewijzigd. In het centrum van Oost-Souburg is een
rond burgterrein nog steeds goed herkenbaar het is merkwaardig genoeg in de loop
der latere eeuwen vrijwel onbebouwd gebleven. De voormalige burg van Souburg is
nu - evenals die te Burgh - een beschermd archeologisch monument, waarvoor
plannen tot reconstructie in voorbereiding zijn. Aan de noordwest-kust van
Walcheren heeft op de plaats van het tegenwoordige Domburg vermoedelijk ook
een ringwalfort gelegen. Hiervan is aan de oppervlakte niets meer te zien doordat de
eventueel aanwezige overblijfselen van wal en gracht door een dikke laag land
inwaarts verstoven duinzand zijn afgedekt. Toponiemisch en kartografisch zijn er
nog enkele aanwijzingen waar de versterking gesitueerd zou moeten worden. Ter
plaatse zijn bovendien enkele 9de/l Ode-eeu wse scherven van zogenaamd reliëfband-
aardewerk gevonden. Van een vooral op oud kaartmateriaal goed aan te duiden
ronde burg in het Zeeuws-Vlaamse Oostburg is nauwelijks nog iets over de plaats
werd door oorlogshandelingen in 1944 grotendeels verwoest en de stedelijke
structuur is bij de wederopbouw van het centrum ingrijpend veranderd.
42